«Κυπριακό: Η αιρετική λύση» του Σταύρου Λυγερού

 

Δέκα χρόνια µετά την απόρριψη του σχεδίου Ανάν, έχει ήδη δροµολογηθεί η διαδικασία για την επιβολή λύσης τύπου Ανάν! Ο Σταύρος Λυγερός αποδεικνύει ότι αυτό ήταν αναµενόµενο, αφού το 2004 η Λευκωσία έχασε τη χρυσή ευκαιρία να αξιοποιήσει το συντριπτικό «όχι» (76%) για να δροµολογήσει µια αναθεώρηση στρατηγικής από µηδενική βάση. Το διαπραγµατευτικό πλαίσιο που φέρει τον τίτλο «δικοινοτική διζωνική οµοσπονδία» οδηγεί αναπόφευκτα σε σχέδια τύπου Ανάν, δηλαδή σε µια ιδιότυπη και µη βιώσιµησυνοµοσπονδία. Τα σχέδια αυτά, ενώ καλλιεργούν την αυταπάτη της επανενοποίησης της Κύπρου, στην πραγµατικότητανοµιµοποιούν τον έλεγχο της Άγκυρας στον Βορρά και εγγράφουν τουρκικές υποθήκες στον Νότο.
Κατά τον συγγραφέα, προϋπόθεση για να αλλάξει το πλαίσιο αναζήτησης λύσης είναι να ανοίξει η συζήτηση για το περιεχόµενο της λύσης προς όλες τις κατευθύνσεις, χωρίς ταµπού και µε συνείδηση ότι οι επιλογές είναι περιορισµένες και εθνικά επώδυνες. Μόνο αν ο κυπριακός Ελληνισµός επεξεργαστεί αντιπρόταση ικανή να βρει απήχηση και ερείσµατα στη διεθνή κοινότητα, θα αποφύγει τελικώς λύση τύπου Ανάν.

Παπανδρέου: H Τουρκία προσπαθεί να ελέγξει την Ελληνική ΑΟΖ!

Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό της χώρας Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος επιβεβαίωσε με τον τρόπο του την θέση του defence-point.gr για το θέμα, η Τουρκία ζήτησε να αναλάβει τον έλεγχο ολόκληρης της περιοχής που εμπίπτει με την Ελληνική Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) νοτίως της Κρήτης, ως αντάλλαγμα για την συμμετοχή  της στις επιχειρήσεις στην Λιβύη!

 

Η εκπληκτική αυτή δήλωση του Έλληνα πρωθυπουργού έγινε στην Βουλή των Ελλήνων κατά τη δευτερολογία του στην συζήτηση για τις εξελίξεις στην Λιβύη και έχει ως εξής: «Κλείνω με ένα τηλεγράφημα  που μόλις πήρα, που νομίζω ότι  πρέπει και αυτό να το αξιολογήσουμε. Δεν θα το σχολιάσω σε βάθος, αλλά πρέπει να το αξιολογήσουμε σε σχέση με τη δική μας παρουσία και την ορθότητα της απόφασής μας, όχι της στρατιωτικής εμπλοκής, αλλά της παρουσίας και όχι της απουσίας. Ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας, μιλώντας σε στελέχη του κόμματός του, είπε ότι «η Τουρκία είναι πρόθυμη να αναλάβει τη διανομή της ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λιβύη, να διαχειριστεί το αεροδρόμιο της Βεγγάζης και να αναπτύξει ναυτικές δυνάμεις» – ακούστε – «για τον έλεγχο της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Βεγγάζης και Κρήτης».»

To defence-point.gr αντί άλλου σχολιασμού επαναφέρει για ακόμα μία φορά δύο αναλύσεις του, οι οποίες και δημοσιεύθηκαν ακριβώς την ώρα της έναρξης των πολεμικών επιχειρήσεων στην Λιβύη με τις οποίες με έγκαιρο, έγκυρο και αξιόπιστο τρόπο έθετε το κορυφαίο ζήτημα της παρουσίας μας στην περιοχή με στρατιωτικά μέσα η οποία δεν επιδιώκει τίποτα άλλα παρά την εμπέδωση της Ελληνικής κυριαρχίας σε μία περιοχή (ελληνική ΑΟΖ) η οποία αποτελεί στην ουσία την μισή έκταση του Λιβυκού πελάγους και συνδέεται άμεσα:

Πρώτον, με την ύπαρξη, ανάπτυξη και εξόρυξη υδρογονανθράκων η οποία εκτός της επίλυσης του οικονομικού προβλήματος της χώρας συμβάλλει τα μέγιστα και στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης αλλά και στην ασφάλεια και ευημερία της Κύπρου και του Ισραήλ.

Δεύτερον, με την ανάσχεση της νεοθωμανικής επεκτατικής πολιτικής η οποία υπό συνθήκες μπορεί να οδηγήσει στην στρατηγική περικύκλωση της χώρας μας από μία αναθεωρητική Τουρκία με ότι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλειά της, ειδικά σε μία περίοδο που το μέτωπο με την Άγκυρα δεν είναι το μόνο ανοιχτό.

 Ανάλυση 1: Επιχείρηση «Οδύσσεια» και η ελληνική στρατηγική σύγχυση

Του Στέλιου Καναβάκη (ειδικευμένος σε θέματα στρατηγικής – στρατιωτικής ανάλυσης)

 

Για αρκετά χρόνια μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου πολλοί «αναλυτές», έλεγαν ότι η Ελλάδα πλέον δεν έχει καμία στρατηγική αξία. Επρόκειτο για αξιολογικές κρίσεις με ισχυρές δόσεις γενίκευσης στην προσπάθεια πρόβλεψης του μέλλοντος Την έλλειψη αυτή θεωρούσαν κι ως έναν από τους λόγους που οι ΗΠΑ στήριζαν περισσότερο την Τουρκία, οπότε η χώρα μας ήταν απλά καταδικασμένη σε απαξίωση, στρατηγική και εθνική.

Από την κατάρρευση του Ανατολικού μπλοκ μέχρι σήμερα συνέβησαν πολλά γεγονότα στη γειτονιά μας, διαψεύδοντας πανηγυρικά τις αρχικές προβλέψεις των «ειδικών». Πρώτο μεγάλο τεστ ήταν η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, δεύτερο η δυτική ανάγκη ύπαρξης της ΠΓΔΜ, τρίτο η κατάρρευση των πυραμίδων στην Αλβανία, τέταρτο η κρίση στα Ίμια, πέμπτο το Κοσσυφοπέδιο, έκτο η κρίση των S-300, έβδομο η ειρήνευση μεταξύ του Ισραήλ και αραβικών κρατών, όγδοο οι συνεχείς Ιντιφάντα, ένατο η εισβολή στο Ιράκ, δέκατο τα ενεργειακά σχέδια με τη συμμετοχή της χώρας μας, ενδέκατο η ανάγκη της Ρωσίας για κάθοδο στη Μεσόγειο και ισχυρότερη παρουσία στα Βαλκάνια, δωδέκατο η αύξηση της μεταναστευτικής ροής με προορισμό την Ευρώπη και σύνορο την Ελλάδα, δέκατο τρίτο η σύγκρουση Ισραήλ και Τουρκίας, δέκατο τέταρτο η κρίση στον αραβικό κόσμο γενικότερα (Αίγυπτος, Αλγερία, Λιβύη κ.λπ.).

Αν αυτά τα γεγονότα δεν αναδεικνύουν τη στρατηγική σημασία της Ελλάδας και της Κύπρου, απλά και μόνο λόγω ης γεωγραφικής πραγματικότητας, τότε τι θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πηγή αναβάθμισης της χώρας στη γειτονιά της; Το μόνο σίγουρο είναι ότι όπως έχει αποδειχθεί είναι ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει πολιτική ηγεσία και κόμματα αντάξια να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, όντας απαξιωμένα και αγκυλωμένα σε ιδεοληπτικού χαρακτήρα αντιλήψεις της πραγματικότητας.Το διεθνές σύστημα μας κρίνει καθημερινά και σημαντικότερο τεστ αποτελούν οι διεθνείς κρίσεις. Είτε είμαστε παρόντες στο διαγώνισμα και περνούμε τις εξετάσεις είτε βρισκόμαστε εκτός «αίθουσας». Και το ερώτημα είναι συγκεκριμένο: Τι ακριβώς πέτυχε η Ελλάδα από όλες τις παραπάνω κρίσεις και σημαντικά γεγονότα, πολιτικά ή οικονομικά; Κατόρθωσε να αξιοποιήσει τις συγκυρίες ώστε να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της; Αλλά κι αν δεχτούμε ότι επιδίωξή μας ήταν να παραμείνουμε ουδέτεροι (υπάρχει ακόμα ουδετερότητα;) προκειμένου να εκμεταλλευθούμε την «αντικειμενική» μας στάση και την επιθυμία μας να εμφανιστούμε ως έντιμοι διαμεσολαβητές, μπορεί κάποιος να πει τι είδους διαμεσολαβητικές πρωτοβουλίες ανέλαβε η Ελλάδα και τι αποτελέσματα πέτυχε; Πετύχαμε την κατάπαυση πυρός σε κάποια εμπόλεμη ζώνη; Πετύχαμε την αποτροπή κάποιας σύρραξης; Πετύχαμε την απελευθέρωση κρατουμένων; Πετύχαμε τη μετάβαση στη δημοκρατία κάποιας χώρας;Επί της ουσίας είμαστε απόντες, με εξαίρεση ορισμένες περιπτώσεις που είμαστε λίγο παρόντες. Ακόμα και στις προσωπικές μας υποθέσεις, τα Ίμια, την Κύπρο, το Μακεδονικό… κι εκεί ήμασταν απόντες ή ολίγον παρόντες, καταβάλλοντας σοβαρές… ημι-προσπάθειες.

Κι ερχόμαστε στη Λιβύη. Τι πέτυχε η Ελλάδα προκειμένου να συνετίσει τον Μουαμάρ Καντάφι, έτσι ώστε να μην υπάρξει επέμβαση; Τι πέτυχε το δίκτυο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και η Ελλάδα με τις σχέσεις που έχει αναπτύξει τόσα χρόνια με τον σύντροφο Καντάφι; Μήπως οι εικόνες του Έλληνα πρωθυπουργού «αγκαλιά» με τον Καντάφι συνοδευόμενος από μεγάλο αριθμό Ελλήνων επιχειρηματικών φαντάζει σήμερα κάπως γραφική;

Η πολιτική ηγεσία της χώρας, σε μια προσπάθεια συναίνεσης, αποφάσισε ότι η Λιβύη δεν είναι υπόθεση που αφορά την Ελλάδα, είτε γιατί οι υπόλοιπες χώρες «θα βομβαρδίσουν αθώους καμηλιέρηδες», είτε επειδή οι υπόλοιπες χώρες είναι «ιμπεριαλιστικές» ή γιατί είμαστε «ειρηνιστές». Μιλάμε δηλαδή πάλι για εκφράσει και απόψεις «κλισέ» οι οποίες είναι διαστρεβλωτικές και παραμορφωτικές της πραγματικότητας. Ωστόσο, κανείς δεν αναφέρει ότι ούτε αθώοι καμηλιέρηδες θα βομβαρδιστούν, ούτε ότι η Ελλάδα ξαφνικά θα μετατραπεί σε ιμπεριαλιστική δύναμη αν επιχειρήσει να προστατεύσει τα συμφέροντά της, αξιοποιώντας μια δυναμικά μεταβαλλόμενη κατάσταση.

Αυτό που πρέπει αν καταστεί σαφές σε όλους τους τόνους, είναι ότι η παρούσα κατάστασης που έχει διαμορφωθεί στη Λιβύη έχει σαν αποτέλεσμα να διακυβεύονται τα συμφέροντα της Ελλάδας, ενώ δοκιμάζονται από τους πάντες οι αντιδράσεις της.

Πρώτον, μεγάλο μέρος της περιοχής στην οποία εξελίσσεται η δραστηριότητα είναι – ή γειτνιάζει με – τμήμα της ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Αυτής που δεν κηρύξαμε μέχρι στιγμής διότι όπως προαναφέρθηκε, είμαστε απόντες.Αλλά κι αν θεωρεί η ηγεσία μας ότι μέχρι σήμερα δεν υπήρχε η κατάλληλη ευκαιρία να το πράξει, μήπως είναι τώρα η κατάλληλη χρονική στιγμή; Και ποιος θα μπορούσε να είναι ο καλύτερος τρόπος να το πράξει, από το να δηλώσει παρούσα και να αναλάβει δράση δηλώνοντας άμεσα ή έμμεσα ότι η περιοχή αυτή της ανήκει; Όχι επειδή έτσι λέμε επειδή μας συμφέρει, αλλά διότι καλυπτόμαστε απολύτως από τις προβλέψεις του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.Αλήθεια, αφού η ηγεσία είναι συνεχώς εν κινήσει υποστηρίζοντας ότι έχει λόγο στα ζητήματα που απασχολούν το διεθνές σύστημα, έχει δηλαδή ενεργό διεθνή παρουσία, ποιες πρωτοβουλίες ανέλαβε για να βοηθήσει την Αίγυπτο, ώστε να εξασφαλίσει ότι δε θα συνεχίσει να φλερτάρει με την Τουρκία απειλώντας τα ελληνικά συμφέροντα στο ζήτημα της ΑΟΖ; Προσποιούνται – επειδή ολιγωρούν συστηματικά – ότι δεν γνωρίζουν πως σε περίπτωση που περάσει ο τουρκικός «τσαμπουκάς», κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου, ότι το Καστελόριζο δεν διαθέτει ΑΟΖ, ότι αυτό θα επιτρέψει στις ΑΟΖ Τουρκίας και Αιγύπτου να εφάπτονται, αποκόπτοντας την ελληνική από την κυπριακή ΑΟΖ. Και τελούν σε τέτοια κατάσταση βαθύτατης ύπνωσης ώστε δεν αντιλαμβάνονται ότι η συγκυρία ευνοεί την Ελλάδα, εφόσον ο Δυτικός κόσμος ποντάρει σε αυτή την ενότητα, σε συνέχεια της ΑΟΖ του Ισραήλ για την προώθηση του πλούτου των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που βρέθηκαν στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, για να επιλυθεί το πρόβλημα της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας! Άρα, η Δύση στη  παρούσα συγκυρία ανακαλύπτει ότι έχει ταυτόσημα συμφέροντα με τον Ελληνισμό! Και αντί να αξιοποιήσουν ενεργητικά τη συγκυρία, συνεχίζουν την πρακτική κατευνασμού της Τουρκίας, με… εφηβική συνέπεια… 

Η γεωστρατηγική θέση της χώρας ανά περιόδους λειτουργεί ως «κατάρα» ή ως «ευλογία», στο χέρι μας είναι σήμερα να μπορέσουμε να μετατρέψουμε την «κατάρα» σε… ευλογία

Με λίγα λόγια, ο Μουμπάρακ που συνομιλούσε με την Τουρκία για την ΑΟΖ, μη λαμβάνοντας υπόψη του το Καστελόριζο, έφυγε και αυτός και η οικογένειά του. Από την άλλη ο Καντάφι που δεν δεχόταν τη Γαύδο ως νήσο με ΑΟΖ πνέει και αυτός τα λοίσθια, ενώ είναι πλέον σίγουρο πως η Ανατολική Λιβύη, δηλαδή το κομμάτι που «βλέπει» προς Ελλάδα, δηλαδή προς Γαύδο και Κρήτη, δεν πρόκειται να επανέλθει υπό τον έλεγχό του.

Να συνεχίσουμε; Είναι τυχαίο πως ο Τούρκος πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ μετέβη άμεσα στην Αίγυπτο για συζητήσεις με τη νέα ηγεσία της χώρας, ενώ είναι τυχαίο που ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν ήθελε, αρχικά τουλάχιστον, να ακούσει για επέμβαση στην Λιβύη;Δεύτερον, η Ελλάδα από καιρό είναι εδώ και αρκετό καιρό «μαύρο πρόβατο» του ΝΑΤΟ λόγω της χαρακτηριστικής της απουσίας. Το όλο θέμα έλαβε μεγαλύτερες διαστάσεις λόγω της μη αναλογικής μας παρουσίας στην ISAF, σε σχέση με άλλες χώρες και λόγω της απουσίας μας από τον πυρήνα των εξελίξεων που είναι η συμμετοχή στις επιχειρήσεις. Δε θα διαφωνήσουμε για την περίπτωση του Αφγανιστάν. Αλλά το ζήτημα της Λιβύης είναι μια μεγάλη ευκαιρία για να δηλώσουμε παρόντες και στην στρατιωτική πλευρά του προβλήματος, η οποία είτε μας αρέσει είτε όχι «ανοίγει» τις πόρτες στις αίθουσες συνομιλιών.Και είναι η καλύτερη ευκαιρία γιατί η Ελλάδα δε θα συμμετάσχει σε μια επιχείρηση με επίφαση νομιμότητας. Υπάρχει η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που νομιμοποιεί πολιτικά. Υπάρχει η απόφαση του Αραβικού Συνδέσμου. Οι Άραβες, τους οποίους κοπτόμαστε να μην δυσαρεστήσουμε, στηρίζουν! Τι άλλο μας απασχολεί επιτέλους;Εκτός κι αν θεωρούμε το Συμβούλιο Ασφαλείας ως ιμπεριαλιστικό όργανο ή δεν το αποδεχόμαστε, οπότε θα πρέπει να το αποσύρουμε από την επιχειρηματολογία μας για το Κυπριακό και την τουρκική εισβολή. Θα το κάνουμε ή θα κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας; Ακόμα και το να κρυβόμαστε με νομικίστικα ή πολιτικά επιχειρήματα μας αφήνει εκτεθειμένους.Επιχειρησιακά δε μιλάμε για αποστολή υψηλού κινδύνου αντίστοιχη με αυτή του Ιράκ ή του Αφγανιστάν. Το κόστος σημαντικά χαμηλότερο και μηδαμινό σε σχέση με τα πολιτικά οφέλη που θα πρέπει να αποκομίσουμε.Πόσες ευκαιρίες υπάρχουν όπου τα συμφέροντα της χώρας μας συμπίπτουν με τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων; Σε κάτι τέτοιες συγκυρίες γεννήθηκε η σύγχρονη Ελλάδα. Για πόσο χρόνο θα αφήνουμε σε ξένα χέρια τη διαχείριση προβλημάτων που ανακύπτουν στον άμεσο γεωπολιτικό μας περίγυρο;Τρίτον, πιστεύουμε ότι με το να μη συμμετέχουμε θα αποκτήσουμε και διαμεσολαβητικό ρόλο στη μετά-Καντάφι εποχή;Ή μήπως θα περιμένουμε ο Νικολά Σαρκοζί να κατέβει τα σκαλιά στα Ηλύσια Πεδία να αγκαλιάσει και να χαιρετίσει θερμά τον Έλληνα πρωθυπουργό, τον πρόεδρο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, τον μελλοντικό διαμεσολαβητή, όπως έκανε με ορισμένους ευρωπαίους ομολόγους του;

Τέταρτον. Αυτή τη στιγμή χτίζεται η νέα Ευρώπη. Στο οικονομικό σκέλος η Γερμανία είχε τον πρώτο λόγο, αλλά η Ελλάδα δεν είχε λόγο γιατί οι απόντες Έλληνες πολιτικοί, προτίμησαν να ασχοληθούν με το πως θα επενδύσουν αντιπαραγωγικά τα ευρωπαϊκά χρήματα που εισέρρεαν στη χώρα. Πιστεύουν ακόμα στο παλαιοκομματικό ρητό ότι «η Ελλάδα έχει ισχυρή φωνή στην Ευρώπη»; Μήπως μένει έξω και από τους τομείς ασφάλειας και άμυνας (όπου δραστηριοποιούνται Γαλλία και Βρετανία), ενώ λόγω ειδικών συνθηκών ασφαλείας που αντιμετωπίζει (βλ. Τουρκία) έχει όλα τα μέσα που θα της επέτρεπε να έπαιζε ρόλο, να εξήγαγε ασφάλεια, οικοδομώντας συμμαχίες που θα εξυπηρετούσαν τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα;

Πέμπτον, φοβάται κανείς εξεγέρσεις μεταναστών εντός της χώρας, σε περίπτωση που λάβουμε ενεργή συμμετοχή στο πλαίσιο του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ; Αφενός η κυβέρνηση δεν είναι και δεν πρέπει να είναι όμηρος τέτοιων εκβιαστικών διλλημάτων στην άρθρωση πολιτικής και αφετέρου διότι αυτοί που οργανώνουν τις εξεγέρσεις και τις καταλήψεις αφορμές βρίσκουν οποιαδήποτε στιγμή. Η Λιβύη έφταιξε άραγε για την Υπατία;Θα υπερασπιστούμε τα συμφέροντά μας στην ΑΟΖ, στο Αιγαίο και στην Κύπρο ή θα κρυβόμαστε πάλι πίσω από το δάχτυλό μας, απαξιώνοντας τη στρατηγική μας σημασία;  

Ανάλυση 2: Επιχείρηση «ΟΔΥΣΣΕΙΑ»: Το στρατηγικό σφάλμα μη συμμετοχής της Ελλάδας…

 Του Δρ. Γεωργίου Κ. Φίλη, Διεθνολόγου-Οικονομολόγου

Γίνεται να εξελιχθεί μία πολεμική επιχείρηση στην περιοχή μας υπό την ονομασία … ΟΔΥΣΣΕΙΑ χωρίς να λάβει μέρος ο… Οδυσσέας, δηλαδή η χώρα μας; Με άλλα λόγια η Ελλάδα θα πρέπει να λάβει μέρος στις επιχειρήσεις κατά της Λιβύης ή όχι; Δυστυχώς ή ευτυχώς, η πραγματικότητα είναι μία και η απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα είναι πολύ απλή και αποτελεί ουσιαστικά έναν μονόδρομο για την Αθήνα.Η κρίσιμη παράμετρος που καθορίζει τις κινήσεις των κρατών της περιοχήςΠοια όμως είναι η κύρια παράμετρος την οποία θα πρέπει να λάβει υπόψη της η Αθήνα έτσι ώστε να μπορέσει να εφαρμόσει την σωστή πολιτική στο συγκεκριμένο ζήτημα; H απάντηση μπορεί να δοθεί μόνο μέσω της μακροσκοπικής ανάλυσης των δεδομένων στην περιοχή μας. Και πως θα ορίσουμε τι εννοούμε με την έννοια «περιοχή» μας;Η ανάλυση του ζητήματος έχει να κάνει με τις εξελίξεις των τελευταίων δύο μηνών, όχι μόνο στην Λιβύη αλλά και στην Τυνησία, την Υεμένη την Αίγυπτο, το Μπαχρέιν, την Ιορδανία, το Μαρόκο, αλλά και την Αλγερία. Ποιο το κοινό σημείο όλων αυτών των χωρών πέραν του ότι είναι μουσουλμανικές και αραβικές; Το κοινό σημείο σχετίζεται με το πως ακριβώς «συσσωματώνονται» αυτή τη στιγμή στον γεωπολιτικό χάρτη. Με άλλα λόγια, οι χώρες της Βορείου Αφρικής με τις χώρες της Μέσης Ανατολής και τις χώρες που βρίσκονται στον Κόλπο, σύμφωνα με την νέα γεωπολιτική Αγγλοσαξονική θεώρηση αποτελούν μια ολότητα, η οποία ονομάζεται ως «Ευρύτερη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική» (Broader Middle East & North Africa – ΒΜΕΝΑ).Ο συγκεκριμένος αυτός χώρος περιλαμβάνει όλες τις χώρες από τον Ατλαντικό έως τον Ινδό ποταμό, δηλαδή όλες τις αραβικές χώρες της Βορείου Αφρικής, την παραδοσιακή Μέση Ανατολή, καθώς και το Ιράν, το Ιράκ, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Αξίζει να σημειωθεί πως στο συγκεκριμένο χώρο περιλαμβάνονται και όλα τα… «σταν» της Κεντρικής Ασίας, δηλαδή οι τουρκογενείς πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας (Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν, Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργζία και Τατζικιστάν).

Η τεράστια αυτή περιοχή περιλαμβάνει στα όριά της τεράστια ενεργειακά κοιτάσματα υδρογονανθράκων (πετρελαίου και φυσικού αερίου) τα οποία έχουν αποτελέσει εδώ και δέκα με δεκαπέντε έτη το μήλον της έριδος μεταξύ της Ρωσίας, της Κίνας, των ΗΠΑ και της ΕΕ. Εν συντομία, θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως τα αποθέματα αυτά βρίσκονται σε τρία κυρίως σημεία της περιοχής, στην Κεντρική Ασία, πλησίον και εντός της Κασπίας, στον Περσικό Κόλπο και την περιοχή της Σαουδικής Αραβίας καθώς και στην Ανατολική Μεσόγειο… Το «μυστικό» της όλης ανάλυσης είναι να αντιληφθεί κάποιος πως τα δύο από τα τρία αυτά σημεία, μαζί με τα κοιτάσματά τους είναι… ρεζερβέ. Αναφορικά με την περιοχή της κεντρικής Ασίας τα πράγματα είναι πολύ απλά: Πλην του Αζερμπαϊτζάν, όλα τα υπόλοιπα κρίσιμα κοιτάσματα έχουν περιέλθει στον απόλυτο έλεγχο της Ρωσίας και ότι έχει απομείνει το λαμβάνει η Κίνα. Με άλλα λόγια η Κεντρική Ασία, το σύγχρονο δυτικό «Ελ Ντοράντο», όπως αυτό παρουσιάστηκε τα τελευταία 20 χρόνια, έχει χαθεί για την Δύση, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου. Κινούμενοι στην περιοχή της Αραβικής χερσονήσου και του Περσικού Κόλπου τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο απλά. Η μεν Αραβική περιοχή στέλνει τους υδρογονάνθρακές της στις ΗΠΑ ο δε ιρανικός τομέας πολύ απλά είναι μη ελεγχόμενος από την Δύση, τουλάχιστον για την ώρα.  

Η Ευρύτερη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική αποτελεί το κύριο γεωπολιτικό σχήμα το οποίο έχει αναπτύξει η Αγγλοσαξονική γεωπολιτική σκέψη και μέσω αυτού θα γίνει προσπάθεια ελέγχου της Ευρασιατικής και Αφρικανικής πλάκας, δηλαδή της, κατά Μακίντερ «Παγκοσμίου Νήσου». Προσέξτε πως η CENTCOM, καλύπτει μία περιοχή η οποία αποτελεί το κέντρο της ΒΜΕΝΑ καθώς και όλες τις ενεργειακά ενδιαφέρουσες περιοχές της Ευρασίας, δηλαδή την Κεντρική Ασία, τον Κόλπο και την Αραβική χερσόνησο και φυσικά την Ανατολική Μεσόγειο… 

Μέχρι στιγμής, η Ουάσιγκτον δεν διανοείται καν να αλλάξει την πολιτική της αναφορικά με την Σαουδική Αραβία αφού σκοπεύει για τις επόμενες δεκαετίες να χρησιμοποιεί τα αραβικά πετρέλαια έτσι ώστε να κρατάει τα δικά της αποθέματα ουσιαστικά ανέγγιχτα. Από την άλλη, το ζήτημα του Ιράν είναι πολύ πολύπλοκο και επικίνδυνο με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατόν στο άμεσο μέλλον να υπάρξει θετική για την Δύση εξέλιξη. Με λίγα λόγια, τόσο η Κεντρική Ασία όσο και ο Κόλπος δεν μπορούν να προσφέρουν, τουλάχιστον για την ώρα κάτι καινούργιο στην Δύση και την ενεργειακή της ασφάλεια…Πώς όμως όλα αυτά συνδέονται με τα γεγονότα στην Λιβύη και το ερώτημα για το πως ακριβώς θα πρέπει να αντιδράσει η χώρα μας στα τεκταινόμενα; Υπενθυμίζεται πως όπως έχουμε αναφέρει το τρίτο σημείο το οποίο αποτελεί σημαντική πηγή υδρογονανθράκων στην ΒΜΕΝΑ είναι η Ανατολική Μεσόγειος. Ας το κρατήσουμε για την ώρα αυτό και ας ανοίξουμε μία παρένθεση αναφέροντας πως το κύριο παίγνιο ισχύος που εξελίσσεται αυτή τη στιγμή στην Ευρασία συνδέεται με το προς τα που θα μετακινηθεί η ΕΕ: Προς τις ΗΠΑ ή προς τη Ρωσία; Με άλλα λόγια, η αέναη αγγλοσαξονική γεωπολιτική θεωρία προβλέπει πως το «παίγνιο» της παγκόσμιας εξουσίας θα παιχθεί στο ζήτημα του προς τα που θα κινηθεί η Ευρώπη. Εάν αυτή κινηθεί προς την Μόσχα τότε είναι πολύ πιθανό οι αγγλοσαξονικές δυνάμεις να «εκπαραθυρωθούν» από την Ευρασία. Από την άλλη, εάν η Ευρώπη κινηθεί προς τις ΗΠΑ τότε η Ρωσία αναμένεται να περιοριστεί στην αφιλόξενη και αχανή ρωσική γη χωρίς να έχει την δυνατότητα να κινηθεί προς τα πιο θερμά κλίματα. Όπως είναι φυσικό μία ενδελεχής ανάλυση της αγγλοσαξονικής γεωπολιτικής θεωρίας όπως αυτή έχει αναπτυχθεί από τον Α. Τ. Μάχαν και τον Σερ Χ. Μακίντερ, στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα δεν είναι δυνατόν να αναλυθεί στα στενά πλαίσια ενός ενημερωτικού σημειώματος.Θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως το προς τα που θα κινηθεί η ΕΕ εξαρτάται απολύτως από το που ακριβώς θα βρει τις απαραίτητες ποσότητες ενέργειας που χρειάζεται για να συνεχίσει να επιβιώνει αλλά και να μπορέσει να κινήσει εκ νέου τη χειμαζόμενη οικονομία της. Για την ώρα η ΕΕ εξαρτάται εν πολλοίς από την Ρωσία για την προμήθεια ειδικά του φυσικού αερίου. Η κατάσταση αυτή γίνεται ακόμα πιο κρίσιμη αφού η Κεντρική Ασία έχει περιέλθει στον έλεγχο της Μόσχας, η αραβική αγορά δεν μπορεί να υποστηρίξει τις ΗΠΑ και την ΕΕ ταυτοχρόνως ενώ το Ιράν παραμένει μία «παρθένα» περιοχή για την Δύση. Το δίλημμα λοιπόν που τίθεται για την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες είναι ένα: Οι Αγγλοσαξονικές δυνάμεις για να μπορέσουν να κυριαρχήσουν, ή να συνεχίσουν να κυριαρχούν, στην Ευρασία,  χρειάζονται επειγόντως την συμμαχία της ΕΕ, ή για να το θέσουμε καλύτερα πρέπει να «απομακρύνουν» την ΕΕ από την Ρωσία.

Πως όμως θα το κάνουν αυτό όταν η ΕΕ χρειάζεται την Ρωσία διότι εξαρτάται από αυτή ενεργειακά; Προφανώς η Δύση αναζητά εναλλακτικές πηγές ενέργειας για να προμηθεύσει την Ευρώπη, έτσι ώστε να μπορέσει να την απογαλακτίσει, τουλάχιστον έως ένα σημείο από την Μόσχα. Όπως είπαμε όμως, η Κεντρική Ασία είναι μάλλον χαμένη για τη Δύση, κάτι το οποίο συμβαίνει και με το Ιράν ενώ η περιοχή της Σαουδικής Αραβίας είναι «ρεζερβέ» από τις ίδιες τις ΗΠΑ. Άρα τί μένει;H Ανατολική Μεσόγειος μέλει να αποτελέσει την νέα πηγή παραγωγής και εξαγωγής υδρογονανθράκων προς την ΕΕ η οποία προβλέπεται να αντικαταστήσει την Κεντρική Ασίας στα σχέδια της Δύσης για την σταδιακή απεξάρτηση της ΕΕ από την Μόσχα. Εάν η Ανατολική Μεσόγειος φέρει στην επιφάνεια τους θησαυρούς της τότε είναι σίγουρο πως η ΕΕ θα βρει «μέσα στην αυλή» της μία τεράστια πηγή ενέργειας η οποία θα της επιτρέψει να εφαρμόσει πιο ανεξάρτητες πολιτικές απέναντι στην Ρωσία, και φυσικά όπως εκτιμούν οι ΗΠΑ αυτό θα τους επιτρέψει να κρατήσουν την Μόσχα μακριά από τις θερμές θάλασσες. Με άλλα λόγια η Ανατολική Μεσόγειος θα αποτελέσει στο άμεσο μέλλον το βαρόμετρο της σύγκρουσης για την κυριαρχία στην Ευρασία τον 21ο αιώνα και εντεύθεν.Αντιλαμβανόμενοι όλα τα παραπάνω η εξίσωση στην περιοχή μας γίνεται πολύ απλή: Αυτή τη στιγμή ΟΛΟΚΛΗΡΗ η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται στο στάδιο μίας τρομακτικής γεωπολιτικής ανακατανομής ισχύος και ισορροπίας η οποία σκοπό έχει να δημιουργήσει όλες αυτές τις συνθήκες οι οποίες θα επιτρέψουν στην Δύση να εκμεταλλευθεί τα ενεργειακά αποθέματα της περιοχής. Αυτό που πρέπει να γίνει απολύτως ξεκάθαρο είναι πως ο σχεδιασμός δεν προβλέπει μακροχρόνιες «ζυμώσεις» αλλά το «Blitzkrieg» των εξεγέρσεων και των ανακατατάξεων στην περιοχή πρόκειται να ακολουθηθεί από ένα νέο «new deal» το οποίο σκοπό έχει να μοιράσει την ενεργειακή τράπουλα κατά έναν τέτοιο τρόπο ώστε να γίνει δυνατή η εξόρυξη του υποθαλάσσιου φυσικού αερίου και η εξαγωγή του στην Ευρώπη πολύ σύντομα.Ο συντελούμενος γεωπολιτικός αναπροσανατολισμός της περιοχής είναι ξαφνικός, θα είναι καθοριστικός και οι εξελίξεις θα τρέχουν τόσο γρήγορα ώστε δεν θα τις προλαβαίνουμε. Και εδώ ερχόμαστε στο ζήτημα της χώρας μας…

Ελλάδα: Γίνεται να λείπει ο… Οδυσσέας;Είτε το θέλουμε είτε όχι, η Ελλάδα, με τις αχανείς θαλάσσιες εκτάσεις που ελέγχει ή θα ελέγξει εάν και εφόσον ανακηρύξει τις Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), πρόκειται να αποτελέσει την  χώρα κλειδί για την παραγωγή και εξαγωγή του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Φυσικά το ίδιο συμβαίνει και για την  περίπτωση της Κύπρου αλλά και του Ισραήλ.Με άλλα λόγια, για να μπορέσει η Ελλάδα να λειτουργήσει, χάριν της Ευρώπης αλλά και για το δικό της το καλό θα πρέπει να ανακηρύξει ΑΟΖ και να ξεκινήσει την εξόρυξη. Αυτό όμως για να συμβεί θα πρέπει να υπάρξουν οι απαραίτητες συνθήκες στον «περίγυρο» έτσι ώστε η Ελλάδα να μπορέσει χωρίς πρόβλημα να ανακηρύξει ΑΟΖ, η οποία φυσικά και πρόκειται να αποτελέσει ευρωπαϊκή περιοχή, άρα πλήρως εκμεταλλεύσιμη από την πεινασμένη για ενέργεια ΕΕ.Συμβαίνουν όμως γεγονότα τα οποία θα μπορούσαν να διαμορφώσουν μία «βολική» για την Ελλάδα κατάσταση για την ανακήρυξη ΑΟΖ και έναρξη εκμετάλλευσης των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων της αλλά και για την δημιουργία ενός συνεχόμενου «διαδρόμου» ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ ο οποίος θα επιτρέψει στην μεταφορά και των Κυπριακών και Ισραηλινών αποθεμάτων στην Ευρώπη;Υπενθυμίζεται πως η Τουρκία για να αποτρέψει τον κίνδυνο ανακήρυξης Ελληνικής ΑΟΖ είχε προσεταιριστεί την Αίγυπτο και την Λιβύη, με τις οποίες προσπαθούσε να δημιουργήσει θέμα στο Καστελόριζο και στην Γαύδο αντιστοίχως. Τι έχει συμβεί τους τελευταίους μήνες σε αυτές τις χώρες;To καθεστώς του Χόσνι Μουμπάρακ που συνομιλούσε με την Τουρκία για την ΑΟΖ, μη λαμβάνοντας υπόψη του το Καστελόριζο, κατόπιν φυσικά της ελληνικής εγκληματικής ενέργειας του 2003 που απέτρεψε την Κύπρο από το να υπογράψει με την Αίγυπτο ΑΟΖ που να λαμβάνει υπόψη της το Καστελόριζο (για περισσότερες πληροφορίες δείτε αντίστοιχο άρθρο στο τεύχος αυτού του μήνα του περιοδικού ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ & ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ το οποίο κυκλοφορεί στα περίπτερα), κατέρρευσε με συνοπτικές διαδικασίες. Ο δε Συνταγματάρχης Μουαμάρ Καντάφι που δεν δεχόταν την Γαύδο ως νήσο με ΑΟΖ πνέει και αυτός τα λοίσθια. Ας έχουμε στο νου μας πως ακόμα και αν ο Λίβυος ηγέτης δεν αποχωρήσει από την εξουσία το πλέον σίγουρο είναι πως η ανατολική Λιβύη τουλάχιστον, δηλαδή το κομμάτι που «βλέπει» προς Ελλάδα, δηλαδή προς Γαύδο και Κρήτη, δεν πρόκειται να επανέλθει υπό τον έλεγχό του.Να συνεχίσουμε; Είναι τυχαίο πως ο Τούρκος πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ μετέβη άμεσα, μετά την καθεστωτική αλλαγή, στην Αίγυπτο για συζητήσεις με την νέα ηγεσία της χώρας, ενώ είναι τυχαίο που ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν θέλει να ακούσει για επέμβαση στην Λιβύη και η τουρκική κυβέρνηση ουσιαστικά κρατάει μία διπρόσωπη στάση αναφορικά με τις επιχειρήσεις στην Λιβύη; Ας υπογραμμίσουμε εδώ πως η μη έγκριση, μέχρι στιγμής, του σχεδίου επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ για την Λιβύη οφείλεται, εκτός της Γερμανίας, και εν πολλοίς στην Τουρκική αρνητική στάση και τακτική κωλυσιεργίας που ακολουθεί για το θέμα.Τι προσπαθούμε να πούμε με όλα αυτά;

Όσο απίθανο και να φαίνεται η όλη κατάσταση στην στεριά της Βορείου Αφρικής, ειδικά στην Αίγυπτο και Λιβύη, έχει άμεσο αντίκτυπο στο τι ακριβώς πρόκειται να συμβεί στην θάλασσα της περιοχής και στο κατά πόσο η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ θα καταφέρουν να δημιουργήσουν την ενεργειακή αποθήκη της Ευρώπης η οποία θα επιτρέψει στην Γηραιά Ήπειρο να ακολουθήσει μία ποιο ανεξάρτητη πολιτική αλλά και να αντιμετωπίσει την τεράστια οικονομική και κοινωνική κρίση που την μαστίζει.Επανερχόμενοι λοιπόν στο βασικό ερώτημα της παρούσας ανάλυσης, δηλαδή στο κατά πόσο είναι σωστό ή λάθος η Ελλάδα να συμμετάσχει στην επιχείρηση στην Λιβύη αναρωτιόμαστε εάν είναι δυνατόν μετά από όλα αυτά να υπάρχει εχέφρων άνθρωπος στην χώρα μας που να πιστεύει πως αντί να αναλάβουμε τις ευθύνες μας σε μία τεράστια περιοχή η οποία δυνητικά μας ανήκει, δηλαδή την περιοχή νοτίως της Κρήτης. θα ήταν καλύτερα να κυνηγήσουμε… ανεμόμυλους για ακόμα μία φορά.Ας σημειώσουμε πως φυσικά και η Δύση δεν μας έχει αγαπήσει ξαφνικά, ούτε θέλει το καλό μας έτσι απλά μέσω μίας ανιδιοτελούς στάσης. Η αλήθεια είναι πως η Δύση αυτή τη στιγμή διαμορφώνει μία κατάσταση στην περιοχή μας η οποία θα της επιτρέψει να αποκτήσει ενεργειακή αυτάρκεια. Λόγω όμως γεωγραφίας αυτοί που θα πρέπει να λειτουργήσουν ως οι θεματοφύλακες και βασικοί παράγοντες αυτής της προσπάθειας είμαστε εμείς (Ελλάδα και Κύπρος). Αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται σταδιακά οι συνθήκες για να ανακηρύξουμε ΑΟΖ χωρίς να αντιμετωπίζουμε σοβαρές αντιδράσεις από τυχών… θιγόμενους, ή εάν αυτοί αντιδράσουν να μην μπορούν να πετύχουν τίποτα.Αφού λοιπόν αντιληφθούμε πως δυστυχώς ή ευτυχώς αυτό που συμβαίνει στην περιοχή «μας συμφέρει» θα πρέπει να βοηθήσουμε στο μέτρο του δυνατού στην προσπάθεια της Δύσης για ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια. Επιπροσθέτως, με το να στέλνουμε δυνάμεις στα όρια της Ελληνικής ΑΟΖ νοτίως της Γαύδου, ουσιαστικά και εμπεδώνουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα στην περιοχή. Φυσικά και δεν αναφερόμαστε στην άμεση εμπλοκή μας σε καθαρά πολεμικές επιχειρήσεις αλλά υπογραμμίζουμε πως η παρουσία μας θα πρέπει να είναι αναβαθμισμένη στο έπακρο και με κάθε ευκαιρία θα πρέπει να επιδεικνύουμε την σημαία μας στην περιοχή.Οι ΗΠΑ για έναν «περίεργο» λόγο ονόμασαν την επιχείρηση ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ, ας μην ξεχνάμε πως η ευρύτερη περιοχή εκτιμάται πως αποτελούσε το βασίλειο των Λωτοφάγων οι οποίοι έκαναν τους ταξιδιώτες να «ξεχνάνε»… Στο ερώτημα λοιπόν εάν ο ίδιος ο Οδυσσέας θα πρέπει να βρεθεί εκεί η απάντηση είναι ένα μεγάλο ΝΑΙ αφού μόνο έτσι θα μπορέσει όχι να «ξεχάσει» αλλά να «θυμηθεί» και να βρει ξανά τον δρόμο του προς την… Ιθάκη η οποία δεν είναι τίποτα άλλο από την προσπάθεια δημιουργίας ενός καλύτερου μέλλοντος για τον τόπο μας.

Λιβύη και ο μουσουλμανικός «κίνδυνος»

…Κλείνοντας το σύντομο αυτό σημείωμα ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στους φόβους περί μουσουλμανικών «αντιποίνων» στην Ελλάδα. Ως απάντηση καλό θα ήταν οι επικριτές της επέμβασης να απαντήσουν το κάτωθι ερώτημα: Έως σήμερα όσοι βρίσκονται στην Ελλάδα και ετοιμάζουν ότι ετοιμάζουν δεν θα μπορούσαν να βρουν αφορμές για τις προβοκάτσιές τους και περιμένουν την Ελληνική στάση στο θέμα της Λιβύης; Δηλαδή η έως σήμερα εμπειρία με τα δήθεν «Κοράνια» που… σκίζονται ανά πάσα στιγμή και οι μολότοφ που πέφτουν σε «χώρους λατρείας» ή περιστατικά τύπου «Νομικής» και «Υπατία» δεν αρκούν για να βγάλουν διαφόρους μετανάστες ή μη στους δρόμους… η Λιβύη μας μάρανε…Αυτές είναι αναλύσεις ανθρώπων οι οποίοι είτε δεν κατόρθωσαν ποτέ να ξεφύγουν από τον Ψυχρό Πόλεμο, είτε να κατανικήσουν τις βαθιά χαραγμένες στερεοτυπικές τους πεποιθήσεις για διαφόρους «κατατρεγμένους» ανά την υφήλιο. Όχι ότι δεν υπήρχαν και δεν υπάρχουν αδικημένοι στον άδικο κόσμο που ζούμε. Αλλά αυτό που ουδέποτε αντιλήφθηκαν ήταν το ότι είχαν μετατραπεί σε πιόνια της επικοινωνιακής στρατηγικής (κάποτε το έλεγαν «παραπληροφόρηση, προπαγάνδα, αγκιτάτσια» κ.λπ.) κάποιων, των οποίων τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα εξυπηρετούνταν από την «επαναστατική διάθεση» των χρήσιμων… αφελών (άλλη είναι η λέξη που συμπληρώνει τον συγκεκριμένο όρο, δεν την αναφέρουμε σεβόμενοι τις αναμφισβήτητα αγνές προθέσεις τους).Με τον τρόπο όμως αυτό έχει καταδικαστεί η ελληνική εξωτερική πολιτική εδώ και πολλά χρόνια, ενώ η Ελλάδα και οι Έλληνες βλέπουν τον κόσμο με έναν μοναδικό – παραμυθένιο – δικό τους τρόπο. Κι αυτή, δυστυχώς, είναι μια από τις αιτίες που μας έχει οδηγήσει στο παρόν κατάντημα…

 http://www.defencepoint.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=2483:-h-defence-pointgr&catid=28:foeign-affairs-greece&Itemid=55

Ρευστό παραμένει το 2011 για την Τουρκία

 Του Χρήστου Μηνάγια – www.geostrategy.gr

Η πολιτική Ερντογάν εισήγαγε την Τουρκία σε μια μακρά περίοδο εξελίξεων

τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας που προβλέπεται να

συνεχισθεί και το 2011. Συγκεκριμένα τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια

πολύ σημαντική αλλαγή η οποία δεν είναι απαλλαγμένη από σοβαρές

εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις. Το προφίλ της χώρας αλλάζει

συνεχώς και η μέχρι τώρα στρατηγική της καταδεικνύει ότι οι πολιτικές που

εφαρμόζει στηρίζονται σ’ ένα πολύ αυστηρά οριοθετημένο πεδίο ελιγμών.

Η Τουρκία είναι μια μουσουλμανική χώρα όπου όλα τα είδη του Ισλάμ

έχουν, άλλα μικρότερο και άλλα μεγαλύτερο, ποσοστό επιρροής. Είναι μια

χώρα όπου συνυπάρχουν το ριζοσπαστικό Ισλάμ, το φονταμενταλιστικό

Ισλάμ, το πολιτικό Ισλάμ, το ήπιο Ισλάμ, το εκσυγχρονιστικό Ισλάμ, το Ισλάμ

των χωριών και το Ισλάμ των πόλεων. Οι Τούρκοι αναλυτές εντάσσουν τον

πρωθυπουργό Ερντογάν στην κατηγορία των ήπιων ισλαμιστών και θεωρούν

ότι η νεο-οθωμανική του πολιτική προκαλεί έντονο σκεπτικισμό αφενός στον

κρατικό πολιτικο-στρατωτικό μηχανισμό και στους εθνικιστικούς κύκλους της

χώρας αφετέρου στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι Τούρκοι στρατηγοί είχαν συνηθίσει να κατευθύνουν όλες τις πολιτικές

ηγεσίες της χώρας διότι θεωρούσαν ότι δεν διοικούν μόνο τις ένοπλες

δυνάμεις αλλά ολόκληρη τη χώρα. Για να διατηρήσουν την εξουσία τους και

να συνεχίσουν να έχουν υπό την κηδεμονία τους το λαό και το κράτος

εδραίωσαν την παρουσία τους στη νομική υποδομή της Τουρκικής

Δημοκρατίας μέσω του Συντάγματος, πραγματοποίησαν πραξικοπήματα,

εξέδωσαν υπομνήματα παρέμβασης στην πολιτική ζωή της χώρας,

δημιούργησαν οργανώσεις ανατροπής της νόμιμα εκλεγμένης κυβέρνησης και

αμαύρωσαν τη ζωή εκατομμυρίων πολιτών υποτάσσοντας τους στην επίσημη

ιδεολογία και στην κρατική ελίτ καταπατώντας τις ατομικές τους ελευθερίες και

τα ατομικά τους δικαιώματα.

Η στρατηγική του Ερντογάν έναντι του στρατιωτικού κατεστημένου ήταν

πολυδιάστατη, όπως η αλλαγή της σύνθεσης του Συμβουλίου Εθνικής

Ασφαλείας και του τρόπου λήψεως αποφάσεων αυτού, η νομοθετική

μεταρρύθμιση σχετικά με την πολιτική αυτονομία των στρατιωτικών, η

2

δικαστική μεταρρύθμιση που οριοθετεί το πεδίο αρμοδιοτήτων της

στρατιωτικής δικαιοσύνης κ.λπ. Συνακόλουθα δε, άρχισε να παρεμβαίνει και

στις εσωτερικότων ενόπλων δυνάμεων με έμφαση στις αποφάσεις του

Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου (ΑΣΣ). Το ΑΣΣ συνεδριάζει δύο φορές

ετησίως και συμμετέχουν ο πρωθυπουργός, ο υπουργός Άμυνας και όλοι οι

ανώτατοι αξιωματικοί βαθμού στρατηγού, ναυάρχου και πτεράρχου. Η

σύσταση του συμβουλίου αυτού έγινε το 1971, αμέσως μετά το στρατιωτικό

πραξικόπημα της 12-3-1971, προκειμένου οι στρατιωτικοί να κρατήσουν τις

κυβερνήσεις σε απόσταση από το εσωτερικό τους καθεστώς και τις

εσωτερικές αποφάσεις των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων αποκτώντας μια

ολοκληρωτική αυτονομία. Το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο αποφάσιζε για

τις προαγωγές-αποστρατείες των αξιωματικών και τη στρατιωτική στρατηγική,

ενώ η παρουσία όλων των πρωθυπουργών ήταν άκρως συμβολική. Για την

ακρίβεια όλων πλην του Ερντογάν, ο οποίος τον Αύγουστο και το Νοέμβριο

του 2010, μετά από 8 χρόνια πρωθυπουργός, αντιτάχθηκε στην πολιτική αυτή

επιδεικνύοντας μια πρωτόγνωρη για τα τουρκικά δεδομένα επίδειξη πολιτικής

δύναμης αιφνιδιάζοντας τους στρατιωτικούς. Πέτυχε δηλαδή οι αποφάσεις του

ΑΣΣ σχετικά με τις προαγωγές-αποστρατείες των αξιωματικών να έχουν την

ουσιαστική έγκριση της πολιτικής εξουσίας της χώρας.

Επιπρόσθετα, στις 16-12-2010 άρχισε η δίκη των 196 στρατιωτικών, μεταξύ

των οποίων πρώην αρχηγοί και στρατηγοί, που αντιμετωπίζουν ποινές

φυλάκισης 15 έως 20 ετών διότι εμπλέκονται σε σχεδιασμούς ανατροπής της

κυβέρνησης Ερντογάν (σχέδιο Βαριοπούλα), ενώ έχουν συλληφθεί επιπλέον

39 αξιωματικοί λόγω εμπλοκής τους σε υπόθεση κατασκοπείας, εκβιασμών

και πορνείας στη Διεύθυνση Ηλεκτρονικών Συστημάτων του τουρκικού

ΓΕΕΘΑ, στο υφυπουργείο Αμυντικής Βιομηχανίας, στη Διοίκηση Ασφαλείας

Ακτών, στη Διοίκηση Ναυτικών Δυνάμεων και στο TUBΙΤΑΚ (Τουρκικό

Ίδρυμα Επιστημονικών και Τεχνολογικών Ερευνών).

Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ρεπουμπλικανικό CHP και εθνικιστικό

MHP, αποδείχθηκαν ανεπαρκή στην προαναφερόμενη «ερντογανική

επίθεση» διότι αφενός έχουν προβλήματα ηγεσίας και ιδεολογίας στο

εσωτερικό τους, αφετέρου η πλειοψηφία της τουρκικής κοινωνίας τα θεωρεί

ως πολιτικό σκέλος του βαθέος κράτους. Το βασικό τρωτό σημείο των

κομμάτων αυτών είναι ότι στηρίζονται στη ψυχολογία της «μη αλλαγής» ενώ

δεν διστάζουν να κατηγορούν ως προδότες έναντι του ατατουρκισμού όσους

επιδιώκουν την αλλαγή. Άλλωστε ο ιδεολογικός τους δογματισμός πάντα

έμπαινε εμπόδιο σε κάθε αντίληψη που ανταποκρινόταν στις ανάγκες και στις

δημοκρατικές προσδοκίες της κοινωνίας.

Τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος της 12-9-2010 στην Τουρκία

ανέδειξαν έναν πανίσχυρο Ερντογάν που μπορεί πλέον να προχωρήσει σε

μια οριστική πολιτική ρήξη με το στρατιωτικό κατεστημένο και όλους εκείνους

τους μηχανισμούς που συνιστούν το αποκαλούμενο «βαθύ κράτος». Επίσης,

σύμφωνα με τελευταίες δημοσκοπήσεις το ποσοστό του κυβερνώντος

κόμματος ΑΚΡ ανέρχεται στο 46% και δεν διαφαίνεται στο εγγύς μέλλον να

3

υπάρξει κάποια άλλη εναλλακτική πρόταση πολιτικής εξουσίας. Διαπιστώνεται

λοιπόν ότι όλα εξελίσσονται σύμφωνα με τις επιδιώξεις του Ερντογάν που

υποβοηθείται σε μεγάλο βαθμό από τις συγκυρίες, διότι ούτε η σκληρή αν όχι

αλαζονική του συμπεριφορά, ούτε η κόπωση της κυβέρνησης του φαίνονται

να επηρεάζουν αρνητικά τους Τούρκους ψηφοφόρους. Όμως δεν πρέπει να

λησμονούμε ότι σε ανύποπτο χρόνο όλα μπορεί να αλλάξουν, διότι η εικόνα

της εθνο-θρησκευτικο-ιδεολογικής τριχοτόμησης που παρουσίασε η Τουρκία

στο πρόσφατο δημοψήφισμα αποτελεί στοιχείο ιδιάζουσας σημασίας με

πολλούς αποδέκτες.

Οι Κούρδοι από την επομένη του δημοψηφίσματος άρχισαν να

δημοσιοποιούν τις «αυτονομιστικές» τους απαιτήσεις δίδοντας την εντύπωση

ότι έχει ανοίξει το «κουτί της Πανδώρας» για το κουρδικό, ενώ το βαθύ κράτος

βρίσκεται σε στάση αναμονής προκειμένου να εκμεταλλευθεί οποιαδήποτε

κυβερνητική αποτυχία ειδικά σε θέματα όπως το κουρδικό, το πρόβλημα του

Αιγαίου, η Α.Ο.Ζ., το κυπριακό κ.λπ. Κρίνεται σκόπιμο να τονισθεί ότι στις

17-12-2010 το τουρκικό Γενικό Επιτελείο Ενόπλων Δυνάμεων εξέδωσε την

υπ. αριθ. ΒΑ-03/10 ανακοίνωση γνωστοποιώντας την ανησυχία του για τις

συζητήσεις που γίνονται για την κουρδική γλώσσα, ενώ ήδη ο πρόεδρος της

Δημοκρατίας Αμπντουλάχ Γκιούλ είχε δηλώσει ότι: «Επίσημη γλώσσα της

Τουρκίας είναι και θα παραμείνει η Τουρκική». Με τον τρόπο αυτό οι Τούρκοι

στρατηγοί, αγνοώντας τις αρμοδιότητες της πολιτικής εξουσίας της χώρας,

καταδεικνύουν ότι δεν θα πάψουν να παρεμβαίνουν και να διεκδικούν ένα

είδος πολιτικού ρόλου σε σοβαρά θέματα όπως είναι το κουρδικό.

Η Τουρκία εισήλθε σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο και στους επόμενους 10

μήνες, λίγο μετά τις γενικές εκλογές του Ιουνίου 2011, πιθανόν να υπάρξουν

σοβαρότατες εξελίξεις οι οποίες εστιάζονται σε τρείς τομείς: στο κουρδικό, στις

σχέσεις του Ερντογάν με το στρατό και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Συγκεκριμένα:

• Το κουρδικόπρόβλημα κατά βάση αποτελεί ένα εθνικό πρόβλημα με

πολιτικές διαστάσεις. Δεν αφορά μόνο στην αναγνώριση της

κουρδικής ταυτότητας και των πολιτιστικών δικαιωμάτων των

Κούρδων αλλά εμπεριέχει συγκεκριμένες απαιτήσεις για αυτονομία,

όπως δημιουργία κοινοβουλίων στις πόλεις, Πολιτικής Ακαδημίας,

Δημοκρατικού Κογκρέσου της Κουρδικής Κοινότητας, συνεταιρισμών

κ.λπ. ^στόσο υπάρχει σοβαρή αβεβαιότητα για την επίλυση του

προβλήματος αυτού και εάν μέχρι το επόμενο Μάρτιο δεν

ικανοποιηθούν τα κυριότερα αιτήματα των Κούρδων τότε το ΡΚΚ θα

αρχίσει εκ νέου τις επιχειρήσεις του. Και αυτό διότι οι Κούρδοι θα

εκλάβουν τη στάση της κυβέρνησης Ερντογάν ως την εξής απειλή: «ή

θα πεθάνεις ή θα σε σκοτώσουμε». Επίσης, επισημαίνεται ότι η

επίλυση του κουρδικού προβλήματος έχει άμεση σχέση με την

επίλυση του στρατιωτικού προβλήματος (στρατιωτικό κατεστημένο)

στην Τουρκία. Δεν είναι τυχαίο ότι Τούρκοι αναλυτές θεωρούν ότι το

4

κουρδικό πρόβλημα και το στρατιωτικό πρόβλημα αποτελούν δύο

ασθένειες όπου η μια εμπεριέχεται εντός της άλλης.

• Ο Ερντογάν επιδιώκει να δώσει ένα τέλος στη στρατιωτική

χειραφέτηση, όχι για να μειώσει την επιχειρησιακή δυναμική και

πολεμική ισχύ των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων αλλά για να

δημιουργήσει μια μοντέρνα μορφή πολιτικο-στρατιωτικών σχέσεων

σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα. Άλλωστε η πολιτική των εξοπλισμών

που ακολουθεί το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ εξυπηρετεί πλήρως την

πολιτική Ερντογάν-Νταβούτογλου για ανάδειξη της Τουρκίας σε

σημαντική περιφερειακή δύναμη.

• Η συνεργασία Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ στην Ανατολική Μεσόγειο

ενόχλησε ιδιαίτερα την Άγκυρα η οποία άρχισε να απειλεί ότι δεν θα

δεχθεί τετελεσμένα και θα αντιδράσει δυναμικά σε οποιαδήποτε

ενέργεια σχετική με έρευνα πετρελαίου στην Α.Ο.Ζ., χωρίς πρότερη

επίλυση του κυπριακού προβλήματος. Και γι’ αυτό άλλωστε στις

16-12-2010 ο Τούρκος υφυπουργός Εξωτερικών Feridun Sinirlioglu

κάλεσε τον Ισραηλινό πρέσβη στην Άγκυρα προκειμένου να

επισημάνει την αποφασιστικότητα της Τουρκίας στο θέμα αυτό.

Φυσικά η εν λόγω στάση των Τούρκων δεν αποτελεί κάτι νέο διότι

αυτοί εκτιμούν ότι με τις απειλές θα αποτρέψουν την Ελλάδα και την

Κύπρο από την ενάσκηση των κυριαρχικών τους δικαιωμάτων.

Συνακόλουθα δε, οι Τούρκοι θεωρούν την στρατιωτική συνεργασία

Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ ως δημιουργία ενός νέου μεσογειακού

άξονα ο οποίος τους απασχολεί ιδιαίτερα.

Τα ανοίγματα της Άγκυρας στη Μέση Ανατολή, στα Βαλκάνια και στον

Καύκασο φαντάζουν φιλόδοξα ωστόσο μπορούν μέσα σε μια νύκτα να

μετατρέψουν τους εχθρούς σε φίλους αλλά και τους φίλους σε εχθρούς. Η

πολιτική του Ερντογάν φαίνεται ότι δεν ταυτίζεται με την άποψη ότι ο φίλος

που παραμερίζεται γίνεται εχθρός, ενώ ο εχθρός που προσεγγίζεται δεν

γίνεται ποτέ φίλος. Έτσι οι σχέσεις της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες,

την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ισραήλ κινδυνεύουν να μετατραπούν σε

σχέσεις «πολλαπλών προβλημάτων» με απρόβλεπτες συνέπειες. Εν τω

μεταξύ η Ουάσιγκτον δεν έχει εκδηλώσει ακόμη τις προθέσεις της, δεδομένου

ότι ο πρόεδρος Ομπάμα δεν επιθυμεί προς το παρόν την αποκοπή με την

ηγεσία του ΑΚΡ και θα περιμένει μέχρι τις εκλογές του Ιουνίου 2011 οπότε και

θα καθορίσει τη γραμμή που θα εφαρμόσει.

(Ο Χρήστος Μηνάγιας είναι συγγραφέας του βιβλίου «Η γεωπολιτική στρατηγική και η

στρατιωτική ισχύς της Τουρκίας» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις

Τουρίκη. Πρόκειται για μια εμπεριστατωμένη μελέτη η οποία βασίζεται σχεδόν

αποκλειστικά σε πρωτογενείς τουρκικές πηγές και μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ένας

χρήσιμος οδηγός για το είδος της απειλής που συνιστούν οι τουρκικές ένοπλες

δυνάμεις και τις επιδιώξεις της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας υπό το μανδύα του

5

νεο-οθωμανσιμού. Επίσης, είναι τακτικός αρθρογράφος επί θεμάτων Τουρκίας στην

ιστοσελίδα http://www.geostrategy.gr )

Η Τουρκία λειτουργεί ήδη σαν μεγάλη ναυτική δύναμη

του Σταύρου Λυγερού

Σχολιάζοντας την έντονη κινητικότητα του τουρκικού ναυτικού, η εφημερίδα Σαμπάχ συνόψισε με εύγλωττο τρόπο τη νέα ναυτική στρατηγική της Άγκυρας: «Ας μην ξεχνάμε ότι κάποτε αποκαλούσαν τη Μεσόγειο τουρκική λίμνη»! Είναι σαφές ότι η Τουρκία λειτουργεί ήδη σαν μεγάλη ναυτική δύναμη. Το ναυτικό της ανοίγεται πια σε θάλασσες από τις οποίες απουσίαζε αιώνες.

Σε αντίθεση με τους κεμαλιστές, που έχουν στόχο να θέσουν υπό αεροναυτικό έλεγχο το ανατολικό Αιγαίο, οι νεοοθωμανοί επιδιώκουν μια δεσπόζουσα παρουσία όχι μόνο στο Αιγαίο, αλλά συνολικά στην Ανατολική Μεσόγειο. Δεν χάνουν, λοιπόν, ευκαιρία να επιδεικνύουν τη ναυτική ισχύ τους όχι μόνο στις γειτνιάζουσες θάλασσες, αλλά και μακριά από τα τουρκικά εδάφη.

Τον τελευταίο καιρό, τα ελληνικά ΜΜΕ έδωσαν έμφαση στις βόλτες του τουρκικού υδρογραφικού σκάφους «Τσεσμέ» στη θαλάσσια περιοχή της Σαμοθράκης. Το γεγονός αυτό, ωστόσο, χωρίς να χάνει σε σημασία, αποτελεί εκδήλωση πάγιας τακτικής των Τούρκων. Εδώ και δεκαετίες χρησιμοποιούν την πραγματοποίηση ερευνών στην ελληνική υφαλοκρηπίδα είτε ως συνταγή πρόκλησης κρίσης είτε ως μέθοδο προειδοποίησης της Αθήνας, με σκοπό να την αποτρέψουν από την άσκηση νόμιμων ελληνικών δικαιωμάτων, τα οποία οι ίδιοι αμφισβητούν.Η αποστολή του «Τσεσμέ» εξυπηρετεί τη δεύτερη κατηγορία. Ο χρόνος δεν είναι τυχαίος. Συνδέεται με τη δεδηλωμένη πρόθεση της κυβέρνησης Παπανδρέου να παραχωρήσει άδειες για την πραγματοποίηση σεισμικών ερευνών σε 42 θαλάσσια οικόπεδα εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο, στο Κρητικό και στο Ιόνιο. Οι Τούρκοι γνωρίζουν ότι οι έρευνες θα πραγματοποιηθούν εντός ελληνικών χωρικών υδάτων, αλλά φρόντισαν να στείλουν το έμπρακτο μήνυμά τους ότι δεν θα ανεχθούν επέκταση των ερευνών εκτός των έξι μιλίων. Είναι αξιοσημείωτο ότι εξέδωσαν και ανακοίνωση, όπου αναφέρουν το Πρωτόκολλο της Βέρνης του 1976, με τον ισχυρισμό ότι αυτό δεσμεύει τις δύο χώρες να μην πραγματοποιήσουν σεισμικές έρευνες στο Αιγαίο πέρα των χωρικών τους υδάτων.Το ίδιο περίπου σκηνικό είχαν στήσει οι Τούρκοι το Νοέμβριο του 2008 στη θαλάσσια περιοχή νοτίως του Καστελόριζου για να αποτρέψουν τον καθορισμό ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στην

Ανατολική Μεσόγειο. Και τα κατάφεραν, αφού το ζήτημα έχει ουσιαστικά μπει στο ράφι.
Εάν τα ανωτέρω είναι εφαρμογή πάγιας τουρκικής τακτικής, μια σειρά άλλων κινήσεων είναι κομμάτια του παζλ της αναδυόμενης νεοοθωμανικής στρατηγικής.

Δύο μόνο παραδείγματα:
• Η Άγκυρα επιχειρεί να καταργήσει εμπράκτως ελληνικά πεδία βολής στο Αιγαίο και να επιβάλει δικά της. Με το σκοπό αυτό δεσμεύει περιοχές για δικές της αεροναυτικές ασκήσεις στις περιοχές των ελληνικών πεδίων βολής της Άνδρου και της Ψαθούρας, που λειτουργούν σαν προστατευτική ζώνη για τα πολεοδομικά συγκροτήματα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Παραλλήλως, έχουν de facto δημιουργήσει δικό τους πεδίο βολής στο θαλάσσιο τρίγωνο Άθως – Σαμοθράκη – Λήμνος.
• Οι Τούρκοι εφαρμόζουν μια νέα τακτική για να δημιουργήσουν τετελεσμένο αναφορικά με την αρμοδιότητα έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο. Τις προηγούμενες ημέρες σκηνοθέτησαν ναυτικό ατύχημα πρώτα βορείως των βραχονησίδων Καλόγεροι, στην καρδιά του Αιγαίου, και δύο ημέρες αργότερα στην περιοχή μεταξύ Λήμνου και Αϊ Στράτη. Όχι μόνο στέλνουν πλωτά και αεροπορικά μέσα, αλλά με ΝΟΤΑΜ χαρακτήρισαν τις περιοχές αυτές περιοχές δικής τους ευθύνης και σύστησαν σε μη τουρκικές μονάδες διάσωσης να αποφύγουν την είσοδό τους στις περιοχές! Παραλλήλως, τουρκικά πολεμικά πλοία και αεροσκάφη επιχείρησαν να εμποδίσουν ελληνικά σκάφη και ελικόπτερα να πραγματοποιήσουν επιχείρηση έρευνας και διάσωσης.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι Τούρκοι εκμεταλλεύτηκαν την άρνηση της κυβέρνησης Καραμανλή να χρηματοδοτήσει τον εκσυγχρονισμό της ναυτικής βάσης του Δυρραχίου για να βάλουν πόδι και εκεί, μετά τα προνόμια που έχουν αποκτήσει στη ναυτική βάση της Αυλώνας απέναντι από την Κέρκυρα. Στα τέλη Ιουνίου, μάλιστα, ισχυρή τουρκική ναυτική δύναμη πραγματοποίησε ασκήσεις με πραγματικά πυρά δυτικά της Κεφαλονιάς και στη συνέχεια δυτικά και ανατολικά της Κρήτης, δημιουργώντας συνθήκες αεροναυτικής περικύκλωσης της Μεγαλονήσου.
Οι εν λόγω ασκήσεις δεν παραβίασαν τους διεθνείς κανόνες, αλλά σηματοδοτούν μία νέα εποχή στον ελληνοτουρκικό ναυτικό ανταγωνισμό. Η Άγκυρα ανοίγει μέτωπο και στο Ιόνιο, στα νώτα της Ελλάδας, την ίδια στιγμή που κλιμακώνει τη ναυτική πίεσή της στο Αιγαίο, στέλνοντας τακτικά πολεμικά σκάφη της να κάνουν επίδειξη σημαίας έξω από το Σούνιο. Είναι προφανές ότι το γεωγραφικό τόξο των απειλών για την εθνική ασφάλεια διευρύνεται επικίνδυνα.
Τα μικρής και μεσαίας κλίμακας τετελεσμένα που μεθοδικά και συστηματικά δημιουργεί η Άγκυρα δεν είναι αποσπασματικές κινήσεις ούτε περιορισμένης σημασίας, όπως τα παρουσιάζει η ειδησεογραφία. Αθροιστικά διαφοροποιούν προς όφελος των Τούρκων τη γεωπολιτική ισορροπία στην περιοχή.

Πηγή : http://www.m-epikaira.gr/

Ολική επαναφορά

Η στήλη σήμερα φιλοξενεί το κείμενο του Θάνου Βερέμη «Ολική Επαναφορά» (4.7.2010) που εξηγεί με απλά λόγια τη φιλοσοφία της πολιτικής Νταβούτογλου όπως αναπτύχθηκε στο πολυσυζητημένο βιβλίο του «Στρατηγικό Βάθος» (ελλ.μετ., 2010). Το σημαντικότερο σημείο που θίγει ο Βερέμης στο κείμενό του, είναι η ανιστορική και προκατειλημμένη ματιά με την οποία διαβάστηκε το βιβλίο του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών από τους διάφορους «ειδικούς» αναλυτές, πανεπιστημιακούς και «διανοούμενους». Η πρόσληψή τους αναλώθηκε στην επιβεβαίωση των όσων ήδη πιστεύουν για την Τουρκία και όχι στην καλύτερη κατανόηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Ο Βερέμης υπογραμμίζει το γεγονός ότι η πολιτική Νταβούτογλου δεν είναι καινοφανής. Έχει ρίζες στην οζαλική πολιτική παράδοση. Επιτρέψτε μου μια προσωπική παρατήρηση: ο όρος Νεοοθωμανισμός, που έχει ταυτιστεί με τη σκέψη Νταβούτογλου, έχει επενδυθεί στο ελληνόφωνο πλαίσιο με μια αναχρονιστική φοβία, σάμπως οι Οθωμανοί, αύριο μεθαύριο, θα βγουν από το χρονοντούλαπο της ιστορίας για να ξανακατακτήσουν την Κύπρο, την Ελλάδα, τα Βαλκάνια και βεβαίως τη Βασιλεύουσα! Του Θάνου Bερέμη Ένας από τους λόγους της περιορισμένης μας μνήμης είναι ότι ελάχιστοι διαβάζουν βιβλία. Και αυτοί οι λίγοι που διαβάζουν αρκούνται σε έργα του επαγγελματικού τους ενδιαφέροντος, με κάποια συμπληρώματα καλοκαιρινής ανάγνωσης μυθιστορημάτων. Ετσι, ακόμα και οι μορφωμένοι συμπατριώτες μας ανακαλύπτουν την πυρίτιδα όταν την επαναφέρει στην κοιτίδα της κάποιος επαναπατριζόμενος Έλληνας από την Εσπερία. Σχετικά πρόσφατα το ελληνικό κοινό ανακάλυψε τη σκέψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, χάρη στο ευπώλητο έργο του «Στρατηγικό βάθος», το οποίο εξακολουθεί να προηγείται στη λίστα της «Καθημερινής». Αυτό που ο μειλίχιος Τούρκος καθηγητής πρεσβεύει εδώ είναι ότι η χώρα του μπορεί με ειρηνικά μέσα να επανεύρει την παλιά επιρροή της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην Ευρασία, τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, αλλά κυρίως να της αναγνωριστεί ένας παγκόσμιος στρατηγικός ρόλος αφού διαθέτει τη 17η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη. Οι απόψεις του ωστόσο δεν είναι πρωτοφανείς. Προηγήθηκαν πολιτικοί όπως οι Ντεμιρέλ, Ερμπακάν και κυρίως ο Τουργκούτ Οζάλ, που κατέδειξαν την «ανιστορικότητα» (Στέλιος Ράμφος) την οποία επέβαλε στη νεώτερη Τουρκία ο Κεμάλ Ατατούρκ αποσιωπώντας έτσι τη μεγάλη εποχή των Τούρκων Οθωμανών. Εβδομήντα, περίπου, χρόνια μετά την κεμαλική καταδίκη του ισλαμικού παρελθόντος, ο Τουργκούτ Οζάλ διαλαλούσε την οθωμανική δόξα. Είναι άραγε σύμπτωση ότι οι δύο πρωθυπουργίες του Οζάλ συνέπεσαν με τις τελευταίες ημέρες της Σοβιετικής Πομπηίας και η προεδρία του με την ολική επαναφορά της Αγίας Ρωσίας; Την ίδια δηλαδή εποχή που η Ρωσία καταργούσε την ανιστορικότητα του μαρξιστικού – λενινιστικού της καθεστώτος, η Τουρκία αναζητούσε τη χαμένη της ιστορικότητα. Είναι, πιστεύω, δίκαιο να τοποθετήσουμε τις καταβολές του ιδεολογικού μετασχηματισμού της τουρκικής πολιτικής εξουσίας στην περίοδο Οζάλ. Η πιο σημαντική έκφραση της αλλαγής υπήρξε η επιστροφή του θεωρητικού του τουρκικού εθνικισμού Ζίγια Γκέκαλπ στο προσκήνιο του τουρκικού ενδιαφέροντος. Ο Γκέκαλπ διασώθηκε από τον μαθητή του Κεμάλ, αλλά κουτσουρεμένος. Ο δημιουργός της νεώτερης Τουρκίας γκρέμισε τον ισλαμικό πυλώνα και διατήρησε τους άλλους δύο στην εθνογενετική θεωρία του Γκέκαλπ: τον εθνοτισμό και τον δυτικό προσανατολισμό της χώρας. Χωρίς όμως τον ισλαμικό πυλώνα η Τουρκία έχανε τα σημεία αναφοράς της σε ένα ένδοξο παρελθόν. Ο Νταβούτογλου, ως υπουργός κυβέρνησης η οποία περιόρισε τις εξουσίες των στρατιωτικών τοποτηρητών του κεμαλισμού, αντλεί την έμπνευσή του από τον πρώτο διδάξαντα προκειμένου να προβεί σε επανασύσταση της οθωμανικής ισχύος και επιρροής. Πρόκειται βέβαια για μια ουτοπία που όμως μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη για τη σημερινή τουρκική κυβέρνηση. Αν και ο Τούρκος πρωθυπουργός άνοιξε πολλά μέτωπα συγχρόνως (Ισραήλ, ΗΠΑ, Ε. Ε.) και δεν μπορεί να ελπίζει να ανταγωνιστεί τη Ρωσία στον Καύκασο και στη βόρεια όχθη της Μαύρης θάλασσας, επιχειρεί μια ιστορική επανασυγκόλληση της ίδιας της διχασμένης Τουρκίας. Καθώς ο κεμαλισμός χάνει την αποκλειστικότητά του στον κεντρώο και αριστερό χώρο του πολιτικού φάσματος, πολιτικοί τύπου Νταβούτογλου επιχειρούν την επανίδρυση του τουρκικού κράτους το οποίο θα αναγνωρίζει τους Κούρδους, τους Αλεβί (σιίτες Τούρκους), τους Λαζούς και όλους όσοι συνδέει ένα κοινό μουσουλμανικό παρελθόν που παρά τις προσπάθειές του δεν κατάφερε να εξαφανίσει ο κεμαλισμός. Η παρουσία ενός Κούρδου Αλεβί στην ηγεσία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος -ό, τι δηλαδή απέμεινε από το κόμμα του Ατατούρκ και του Ινονού, μετά την ερήμωση που προκάλεσε στην ιστορική παράταξη ο ρόλος των στρατιωτικών και το χειρότερό τους πρόκριμα, ο απελθών Ντενίζ Μπαΐκάλ- αποτελεί ενδιαφέρον άνοιγμα της αντιπολίτευσης προς τις μειονότητες της Τουρκίας. Επανερχόμαστε στην αρχική διαπίστωση ότι οι Έλληνες δεν διαβάζουν. Διαφορετικά, θα ήταν γνωστή η πλούσια βιβλιογραφία για την Τουρκία και τα ελληνοτουρκικά. Ο αείμνηστος Βύρων Θεοδωρόπουλος είχε συγγράψει αρκετά πονήματα για την πολιτική φιλοσοφία των γειτόνων. Ο Θάνος Ντόκος στο μεγάλο και γόνιμο έργο του για την αμυντική πολιτική της Τουρκίας είχε καταλήξει σε διαπιστώσεις που τώρα επαναπατρίζονται από ομογενείς του εξωτερικού. Η Εκάβη Αθανασοπούλου, του Πολιτικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπως και ο Γιάννης Γρηγοριάδης ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μπιλκέντ της Αγκυρας, μας κρατούν ενήμερους για όσα συντρέχουν στην εξωτερική πολιτική των Τούρκων. Ο σημαντικός τουρκολόγος Αλέξης Αλεξανδρής έγραψε πολλά έγκυρα κείμενα πριν γίνει γενικός πρόξενος στην Κωνσταντινούπολη και σημερινός εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ στη Θράκη. Η βιβλιογραφία μας στον τομέα των Ελληνοτουρκικών είναι από τις πιο πλούσιες που διαθέτουμε. Είναι πραγματικά κρίμα να αγνοείται τόσο κατάφωρα από τους διανοουμένους μας. Κωδικός άρθρου: 961268 ΠΟΛΙΤΗΣ – 01/08/2010, Σελίδα: 25

http://www.politis-news.com/cgibin/hweb?-A=961268,printer.html&-V=columns

Η Επανάσταση του 1821 ως επιστέγασμα μιας μακροχρόνιας διαδικασίας και οι οικονομικοί, κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες αυτής της διαδικασίας, οι οποίοι συνετέλεσαν στην εξέγερση των Ελλήνων

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               

του Δημήτρη Παπαλεωνίδα.

 Συζητώντας για την Επανάσταση του 1821 αναφερόμαστε με κάποια δημοφιλή στερεότυπα που προβάλλουν την τουλάχιστον μονομερή άποψη για την καταπίεση από τους Οθωμανούς των μη μουσουλμάνων (υπονοώντας κυρίως τους Έλληνες) και δεν αναφερόμαστε στους άλλους λαούς Σέρβους, Βούλγαρους, Ρουμάνους και Αλβανούς, που συνυπάρχουν και συμβιώνουν όλοι μαζί στον ίδιο γεωγραφικό χώρο τα Βαλκάνια. Λαοί, που αναπτύχθηκαν σημαντικά η ιδιαίτερη έκφραση και ο γραπτός πολιτισμός τους χάρη στην ανεκτικότητα, που επέδειξε από τον 6Ο αιώνα έως την Άλωση το Βυζάντιο. Στην συνέχεια η Οθωμανική αυτοκρατορία ακολουθώντας ανάλογη πολιτική με την οργάνωση των μιλέτ (της θρησκευτικής κοινότητας που διατηρεί την πολιτιστική της ιδιαιτερότητα)(1) εδραίωσε την πολιτιστική πολυμορφία και την αρμονική συμβίωση των υποτελών της για σχεδόν πέντε αιώνες. Σημαντική επιβεβαίωση είναι το ιστορικό γεγονός του διωγμού των Εβραίων από την καθολική Ισπανία, οι οποίοι βρήκαν καταφύγιο στα εδάφη του σουλτάνου στα 1492.

 Αποτέλεσμα αυτής της μακρόχρονης διεργασίας και συμβίωσης διαφόρων εθνογλωσσικών ομάδων σε ένα τόσο στενό γεωγραφικό χώρο δημιούργησε το φαινόμενο του Βαλκάνιου ανθρώπου, που μεταχειρίζεται με μεγάλη ευκολία τις διαφορετικές γλώσσες και μεταπηδά ανάλογα με τις συνθήκες από την μια εθνοτική κοινότητα στην άλλη, περιστασιακά ή και μόνιμα.

 Ποιοι ήταν αυτοί οι οικονομικοί, κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες που ώθησαν τους Έλληνες να διαταράξουν αυτό το σύστημα ειρηνικής συμβίωσης, να εγκαταλείψουν την σαφώς ηγετική θέση τους έναντι των άλλων υπόδουλων, να διαμορφώσουν εθνική συνείδηση και να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους; Η εξουσία και τα προνόμια του  έλληνα οικουμενικού Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης επί όλων των χριστιανικών εκκλησιών των Βαλκανίων και της ανατολικής Μεσογείου, η διοικητική ισχύς των Φαναριωτών, η θεσμοθετημένη αυτοδιοίκηση των ελληνικών κοινοτήτων  και οι επιδόσεις στο εμπόριο των Ελλήνων(2) είναι θέματα ανάμεσα σε άλλα που θα εξετάσουμε παρακάτω. 

 Α.        Οικονομικοί παράγοντες

 Το 1715, με την κατάληψη της Πελοποννήσου ολοκληρώνεται η πολιτική ενότητα των Ελλήνων κάτω από την κυριαρχία των Οθωμανών. Η σύντομη ειρήνη που ακολουθεί, μεταξύ των τουρκοβενετικών και ρωσοτουρκικών πολέμων, επιτρέπει την ανάπτυξη του εμπορίου στα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που περνά στα χέρια των δύο μεγάλων δυνάμεων της εποχής Αγγλίας και Γαλλίας. (3) Οι εστίες πολέμου μεταφέρονται προς την Μεσοποταμία, στις περιοχές γύρω από τον Δούναβη και στην θάλασσα με συνέπεια την αύξηση του κόστους του πολέμου με αμφίβολα κέρδη και στις πιέσεις για την καταβολή υψηλότερων φόρων, που επιβάρυναν κυρίως τους ραγιάδες.  Αυτή την περίοδο ξεκινά η μαζική μετανάστευση των Ελλήνων προς την Ευρώπη, όπου σχηματίζονται οι πρώτες ελληνικές κοινότητες (Βιέννη, Τεργέστη, Μασσαλία, Οδησσό, Αμβέρσα) κυρίως από εμπόρους και ναυτικούς. (4) 

 Με την συνθήκη του Πασάροβιτς (1718) οι υπήκοοι του σουλτάνου κερδίζουν εμπορικά προνόμια στις κτήσεις των Αψβούργων και οι Οθωμανοί αποσπούν τον Μοριά από την Βενετία. Οι Βενετοί χωρίς λιμάνια πια χάνουν το διαμετακομιστικό εμπόριο στο Ιόνιο και στην Αδριατική, αρχικά από τους Μεσολογγίτες και στη συνέχεια από το Αιτωλικό και το Γαλαξίδι.

 Με την ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774), η Ρωσία αποκτά το δικαίωμα προστασίας των ορθόδοξων χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και με το το άρθρο 11 της συνθήκης επιτρέπεται η ελεύθερη ναυσιπλοΐα σκαφών και υπηκόων της Ρωσίας στη Μαύρη θάλασσα. Σε συνδυασμό της παραπάνω συνθήκης με την Εμπορική Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης (10.6.1783), οι Έλληνες ναυτικοί μπορούν να ταξιδεύουν με «ρωσικά ναυτιλιακά έγγραφα», υψώνοντας στα πλοία τους την ρωσική σημαία. Γράφει ο Απόστολος Βακαλόπουλος ότι από τότε «μπορούσαν να οι Έλληνες να ταξιδεύουν ανενόχλητοι…σε όλα τα λιμάνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Μεσογείου ως το Γιβραλτάρ». (5) Η ανάπτυξη της βιομηχανίας, η αύξηση του εμπορίου στην Ευρώπη(6) και οι αυξημένες ανάγκες για εισαγωγή πρώτων υλών, από μη αναπτυγμένες χώρες, ευνόησαν τους χριστιανούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και κυρίως τους Έλληνες. (7) Η Γαλλική Επανάσταση (1789), οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι και ο διπλός ναυτικός αποκλεισμός (1796-1814)  των Άγγλων που απέκοπταν το εμπόριο της Ευρώπης με τις αποικίες και των Γάλλων που απέκλειαν τα αγγλικά πλοία και εμπορεύματα από κάθε ευρωπαϊκό λιμάνι, ωφέλησε μεταξύ άλλων τους έλληνες ναυτικούς, που παραβιάζοντας τον αποκλεισμό των εμπολέμων μετέφεραν εμπορεύματα και κυρίως (ρωσικό) σιτάρι σε αποκλεισμένα λιμάνια. Το γαλλικό εμπόριο στην Ανατολή «παραλύει», που το παίρνουν στα χέρια τους οι Έλληνες ναυτικοί, που αναλαμβάνουν τις μεσογειακές μεταφορές και όλη την ακτοπλοΐα και ανταγωνίζονται ανοικτά τους Άγγλους. Οι Υδραίοι, Σπετσιώτες και Ψαριανοί κερδίζουν τεράστιες περιουσίες, τροφοδοτώντας την αποκλεισμένη Γαλλία με σιτάρι. 

Χαρακτηριστικό  είναι ότι την περίοδο 1810-1815 η συμμετοχή ελληνικών πλοίων στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας – λιμάνι σταθμός στο διεθνές εμπόριο δημητριακών- κυμαίνεται στο 65% με 69%. Ανάλογα στοιχεία προκύπτουν για το λιμάνι της Οδησσού, από όπου φορτώνονται τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας. Η συμμετοχή των ελληνικών πλοίων για την ίδια περίοδο κυμαίνεται πάνω από το 60% και ειδικά την περίοδο 1812-1814 κυμαίνεται στο 95%. Σημαντική παρουσία ελληνικών πλοίων παρατηρούνται και στην δυτική Μεσόγειο (Αγκόνα, Μασσαλία και Λιβόρνο).(8) Η Θεσσαλονίκη είναι το μοναδικό ελεύθερο λιμάνι της Μεσογείου, από την οποία τροφοδοτείται ολόκληρη η Ευρώπη, αναπτύσσοντας το στεριανό εμπόριο με βασικά προϊόντα υφάσματα, μεταξωτά, γούνες και νήματα.  Παράλ-ληλα δημιουργούνται σε διάφορα μέρη της ελλαδικού χώρου (Μαδεμοχώρια, Αμπελάκια) συνεταιρισμοί (συντροφίες) και για πρώτη φορά παρατηρείται μια μορφή συνεργασίας κεφαλαίου και εργασίας συστήνοντας μετοχικές εταιρείες . Αντίστοιχα στο εμπορικό ναυτικό ισχύει το «συντροφοναυτικό» σύστημα, στο οποίο κάθε ναύτης είχε λόγο στις συναλλαγές και μερίδιο στα κέρδη.

Οι ιστορικές συγκυρίες που ώθησαν το ελληνικό εμπόριο και ειδικά την ελληνική ναυτιλία να κυριαρχήσει στις θαλάσσιες μεταφορές στην Μεσόγειο είχαν σαν συνέπεια εκτός των πέρα από κάθε προσδοκία θετικών οικονομικών αποτελεσμάτων, να συνειδητοποιήσουν κυρίως οι Έλληνες του εξωτερικού την απόσταση που απείχε η ανεπτυγμένη Ευρώπη από την Οθωμανική Ανατο-λή.  Χάρη στο εμπόριο οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή με την Ευρώπη και επηρεά-στηκαν από την Γαλλική επανάσταση, το κίνημα του Διαφωτισμού, τον Ρομ-αντισμό και τις φιλελεύθερες ιδέες.

 Τέλος το σημαντικότερο κέρδος ήταν η δημιουργία στόλου επανδρωμένου με έμπειρους και ετοιμοπόλεμους ναυτικούς, ο οποίος σύμφωνα με τον Πουκεβίλ, το 1813 διέθετε 611 πλοία συνολικής χωρητικότητας 153.080 κόρων με 5.850 κανόνια και 17.045 άνδρες έμπειρους και ετοιμοπόλεμους. (9) 

Β.         Κοινωνικοί παράγοντες. 

Η Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν μια ισλαμική αυτοκρατορία, αλλά η οθωμανική κοινωνία ήταν μία πολυθρησκευτική κοινωνία, με την έννοια ότι στην επικράτειά της δεν ζούσαν μόνο μουσουλμάνοι, αλλά επίσης χριστιανοί (ορθόδοξοι, καθολικοί,  Αρμένιοι) και εβραίοι. Με βάση τις ισλαμικές κοινωνικό-πολιτικές αρχές για το οθωμανικό κράτος δεν είχε καμία θεσμική σημασία η εθνική προέλευση των υπηκόων του, αλλά το θρήσκευμά τους. Υπήρχαν λοιπόν το μιλέτ των πιστών (μουσουλμάνων), το μιλέτ των χριστιανών και το μιλέτ των εβραίων. Ελληνόφωνοι,  σλαβόφωνοι ή τουρκόφωνοι ορθόδοξοι χριστιανοί αναγνωρίζονταν ως «Ρουμ» – «Ρωμιοί» και συγκροτούσαν το μιλέτ με επικεφαλής τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και διοικητικό μηχανισμό την εκκλησία με πλήρη οργανωτική αυτονομία, δικαστική εξουσία και δικαίωμα φορολόγησης των πιστών. (10) Κατά την άλωση της Πόλης δεν υπήρχε Πατριάρχης. Ο ίδιος ο Μωάμεθ ο Πορθητής αναβίωσε και αναβάθμισε τον θεσμό, με αυξημένες μάλιστα αρμοδιότητες και εξουσίες, διορίζοντας μία ηγετική μορφή του ανθενωτικού ορθόδοξου κλήρου, τον Γεννάδιο Σχολάριο, ενισχύοντας την ορθόδοξη χριστιανοσύνη έναντι των ρωμαιοκαθολικών, που απειλούσαν το δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας του. (11) Η ανάδειξη της ορθόδοξης Ρωσίας και η ανάγκη συνδιαλλαγής μαζί της, προσέδωσε στον Πατριάρχη και αρμοδιότητες εξωτερικής πολιτικής, με την επιπλέον υποχρέωση να λειτουργήσει αποτρεπτικά σε κάθε μορφή δυτικής επιρροής στον οθωμανικό χώρο. Το Πατριαρχείο και η εκκλησία στηρίχτηκαν στην ελληνική γλώσσα των εκκλησιαστικών κειμένων, με συνέπεια να τη διατηρήσουν ζωντανή. Από την πρώτη εκλογή πατριάρχη υπήρξε έντονη συμμετοχή λαϊκών (ορθόδοξων), που λόγω της πρόσδεσης τους με την νέα τάξη πραγμάτων και εκμεταλλευόμενοι την πολιτική αλλαγή προσπάθησαν και συχνά κατάφεραν να επιβάλλουν το πρόσωπο της επιλογής τους και φυσικά να έχουν λόγο στις υποθέσεις της εκκλησίας και γενικότερα της ορθόδοξης κοινότητας. Αυτοί αποτελούνταν από τους επικεφαλείς των συντεχνιών της οθωμανικής πρωτεύουσας, αλλά και της ανερχόμενης σε ισχύ αριστοκρατίας των Φαναριωτών. Από τον 17ο αιώνα οι Φαναριώτες διορίζονται «μεγάλοι δραγουμάνοι» (αξίωμα που είχε την ευθύνη για τις σχέσεις με την χριστιανική Δύση), «δραγουμάνοι του στόλου» και από το 18Ο αιώνα προμήθευαν κυβερνήτες της παραδουνάβιες ηγεμονίες.  Σύμφωνα με τον Παρασκευά Κονόρτα, παρατηρείται συχνά το γεγονός Φαναριώτες να καταλαμβάνουν εκκλησιαστικά αξιώματα ή να αντλούν οικονομικά οφέλη από παροχές που ο πατριάρχης τους παρείχε, αποβλέποντας στην στήριξη τους σε διάφορα θέματα,  λόγω των στενών σχέσεων τους με υψηλόβαθμους Οθωμανούς αξιωματούχους ή και με τον ίδιο τον σουλτάνο. Η ανάμιξη των Φαναριωτών στα εκκλησιαστικά ζητήματα αυξάνεται και σύμφωνα με τα χρονικά του Υψηλάντη και του Σεργίου Μακραίου, οι επεμβάσεις στην επιλογή του πατριάρχη, η επιλογή επισκόπων, οι δανειοδοτήσεις μελών του ανώτατου κλήρου είναι συνεχείς.  (12)

 Η οθωμανική αυτοκρατορία αδυνατώντας να συγκεντρώσει τους φόρους λόγω έλλειψης ισχυρού κεντρικού μηχανισμού νοίκιαζε την συλλογή φόρων. Ο ενοικιαστής έπρεπε να βρει τον τρόπο να εισπράξει τα χρήματα της φορολογίας πλέον κάποιου κέρδους για τον ίδιο.  Οι κοινότητες ήταν ένας θεσμός που διευκόλυνε την συγκέντρωση των φόρων και την απόδοση τους στο κρατικό ταμείο. Μεσάζοντες στην διαδικασία είσπραξης των φόρων κυρίως σε είδος και μετατροπής των σε χρήμα ήσαν οι προεστοί, δημογέροντες, κοτζαμπάσηδες η προύχοντες που διακρίνονταν όχι τόσο από τον πλούτο τους σε ιδιόκτητες γαίες, όσο στα μέσα που διέθεταν για την ολοκλήρωση της αποστολής τους (αποθήκες, μεταφορικά μέσα, γνωριμίες, άνθρωποι για έλεγχο και προστασία κ.α.).

 Άλλος θεσμός ήταν οι αρματολοί,  ένοπλοι, άτακτοι ή ληστές, οι οποίοι συμφωνούσαν με την οθωμανική εξουσία με οικονομικά ανταλλάγματα ή και σχετική ανεξαρτησία την είσπραξη φόρων και την επιβολή της τάξης στις περιοχές τους. Επίσης υπήρχαν οι εκτός νόμου κλέφτες,  που όσο συχνά επιβουλεύονταν τις περιουσίες των προεστών, άλλο τόσο συνέπρατταν μαζί τους, παρέχοντας στρατιωτικές υπηρεσίες. Δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο η μετατροπή κλεφτών σε αρματολούς και το αντίθετο ανάλογα με τις συγκυρίες και τα συμφέροντα που διαμορφώνονταν συγκεντρώνοντας συχνά τεράστιες περιουσίες.

Οι μεγάλοι καπεταναίοι και έμποροι από τις ναυτικές κοινότητες της Υδρας, των Σπετσών ή της Μυκόνου, οι ηγέτες των επαγγελματικών συντεχνιών ή σημαντικών εμπορικών κοινοτήτων (Αμπελάκια) και οι Έλληνες των παροικιών κυρίως έμποροι αντιπροσωπεύουν σημαντικά κομμάτια του Ελληνισμού. (13)

 Η ιδιαίτερη θέση και τα προνόμια μέσα στην οθωμανική κοινωνία του ανώτατου κλήρου, των φαναριωτών, των ελληνικών κοινοτήτων, των αρματολών και των κλεφτών καθώς και η δεσπόζουσα θέση στις παροικίες των Ελλήνων που διέπρεψαν στο εμπόριο ή τα γράμματα, συγκροτούν με όλες τις μεταξύ τους διαφορές (γλωσσικές, πολιτιστικές, οικονομικές και κοινωνικές) μια ακμάζουσα αστική τάξη,  που σταδιακά καθοδηγούμενη και εξαρτημένη από ξένες δυνάμεις οδηγεί στην ιδεολογική και εθνική αφύπνιση των ελλήνων και φουντώνει την επιθυμία τους για ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση. (14)

Γ.         Πολιτισμικοί παράγοντες.

 Ο 18ος αι., ήταν εποχή αφύπνισης της εθνικής συνείδησης των ελλήνων και προπαρασκευής για τον μεγάλο ξεσηκωμό του 1821. Το κίνημα του γαλλικού διαφωτισμού, συνταράζει όλη την Ευρώπη και αναπόφευκτα τους υπόδουλους έλληνες. «Η μετάδοση του Διαφωτισμού στην ελληνική παιδεία γίνεται δυνατή μέσω των εμπόρων και των διανοούμενων της διασποράς. Πολλοί από αυτούς κατάγονται από ορεινές περιοχές και άγονα νησιά και στράφηκαν προς την Δύση, όπου ταξίδεψαν είτε για να μορφωθούν είτε να εμπορευθούν. Γνώρισαν και αφομοίωσαν τις αρετές και τα ελαττώματα της Δύσης και αφομοίωσαν την νοοτροπία, την επιστήμη και την παιδεία της «φωτισμένης Ευρώπης». Οι φορείς αυτών των ιδεών πρόβαλλαν τον Διαφωτισμό ως εναλλακτική πρόταση στην ελληνική συλλογική συνείδηση και ανέλυσαν το ελληνικό πρόβλημα με τους όρους της πολιτισμικής ανανέωσης(15) και της πολιτικής αλλαγής(16) κατά το πρότυπο του δυτικού φιλελευ-θερισμού.» (17)  

Τα κηρύγματα για ελευθερία, ισότητα, κοινωνική πρόοδο, φτάνουν και στα εδάφη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και οι πρώτες μεταρρυθμίσεις παρατηρούνται στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες σε μία προσπάθεια, των Φαναριωτών που έχουν την εξουσία, να συμβιβάσουν τις διαφορές απόψεων (συντηρητικοί – φιλελεύθεροι), διαφυλάσσοντας και αναδεικνύοντας την θέση τους, ως ελίτ και στο νέο υπό διαμόρφωση έθνος, εκτός της οθωμανικής αυτοκρατορίας..

Τότε περίπου προκύπτει το σημαντικότερο ζήτημα, που είναι η υιοθέτηση ενός απλουστευμένου γλωσσικού τύπου σαν εκπαιδευτικού οργάνου για την ανύψωση του μορφωτικού επιπέδου του λαού. Δάσκαλοι όπως ο Μοισιόδακας(18), ο Ανθρακίτης ο Βούλγαρης και ο Καταρτζής, διδάσκουν ή καλούν το έθνος σε επανάσταση στην μόνη γλώσσα που μπορούν να επικοινωνήσουν την ομιλούμενη γλώσσα του λαού. Συμφωνούν ότι η κοινωνική πρόοδος, η ελευθερία και η πολιτική ανεξαρτησία θα είναι συνέπεια της διάδοσης των γραμμάτων και της αφύπνισης της εθνικής συνείδησης με μέσο την ζωντανή γλώσσα του έθνους. Πολύ γρήγορα οι πρώτες αντιδράσεις στην επιλογή αυτή έρχονται για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας και ταξικών συμφερόντων.(19) Η ιστορική συγκυρία του κλασικισμού και η νεοελληνική «Αναγέννηση» όπως την αποκαλεί ο Σβορώνος, που συμβάλλει στην ανύψωση του μορφωτικού και πνευματικού επιπέδου του έθνους και εμβαθύνει στις νέες επιστήμες μέσα σε δεκάδες ελληνικά σχολεία σε όλες σχεδόν τις ελληνικές πόλεις, με όλα τα προβλήματα επικοινωνίας και συνοχής λόγω γλωσσικών, πολιτιστικών, οικονομικών, κοινωνικών και θρησκευτικών διαφορών, που υπάρχουν μεταξύ των ελλήνων, τους επιτρέπουν να ανακαλύψουν στην Αρχαιότητα, το λαμπρό παρελθόν των προγόνων τους, να «επανασυνδεθούν» με τις ρίζες τους και έμμεσα να νομιμοποιήσουν την απαίτηση τους για εθνική ανεξαρτησία. Οι έλληνες, όπως υποστήριζαν, μπορεί να τους χώριζαν πολλά, αλλά το μόνο αδιαμφισβήτητο στοιχείο που τους ένωνε ήταν οι κοινοί πρόγονοι. Η σύνδεση με την Αρχαιότητα, η συγγένεια με τους ένδοξους προγόνους, η ονοματοδοσία παιδιών και πλοίων με ονόματα αρχαιοελληνικά, ενώ την ίδια στιγμή πολλοί κυρίως αλβανικής καταγωγής δεν μιλούσαν καν ελληνικά, ξεκίνησε πολύ πριν το 1821 .(20)

 Η γλώσσα, οι πατροπαράδοτοι δημοκρατικοί θεσμοί, το εθιμικό δίκαιο, οι παραδόσεις, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, το δημοτικό τραγούδι, η παιδεία και άλλες αξίες προσέδωσαν στον ελληνικό λαό συνοχή και κράτησαν ζωντανή την ιστορική συνείδηση της συνέχειας τους από την αρχαιότητα. Οι επιδόσεις του στο εμπόριο, ο υψηλός βαθμός αυτοδιοίκησης,  η κοινωνική αλληλεγγύη που επεδείκνυε, τον ανέδειξαν μέσα από την πανσπερμία των λαών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και κυρίως της Βαλκανικής σε μία μορφή «διαβαλκανικής» αστικής τάξης. Η συμπαράσταση που επιδεικνύουν οι Βαλκάνιοι μεταξύ τους, σε κάθε κίνημα ανεξαρτησίας του ομόδοξου γείτονα, δεν έχει σχέση με τις συνθήκες που δημιουργήθηκαν τον 19Ο αιώνα, με την ανάδειξη του εθνικισμού, το δώρο της «φωτισμένης Ευρώπης» στα Βαλκάνια. Το όραμα του Ρήγα για μια δημοκρατική βαλκανική πολιτεία, στην οποία θα συμμετέχουν όλοι ακόμη και οι Τούρκοι, ισότιμα, όπου θα προστατεύεται η ζωή και η περιουσία κάθε πολίτη, όπου όλοι άντρες και γυναίκες θα έχουν δικαιώματα εκπαίδευσης και συμμετοχής στα κοινά,  ξεσηκώνει τις καρδιές και οι διακηρύξεις του Ναπολέοντα για αυτοδιάθεση των λαών τους γεμίζει προσδοκίες.         

(1)              Μαργαρίτης Γ. «Ο Οθωμανικός χώρος και η συγκρότηση του νέου Ελληνισμού» στο Ελληνική Ιστορία Γ΄- Νεότερη & Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, σελ.48-49, Ε,Α,Π,, Πάτρα 1999

(2)          Μαργαρίτης Γ. «Ο Οθωμανικός χώρος και η συγκρότηση του νέου Ελληνισμού» στο Ελληνική Ιστορία Γ΄- Νεότερη & Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, σελ.50-52, Ε,Α,Π,, Πάτρα 1999

(3)             Σβορώνος Ν. Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας,  Αθήνα,  Θεμέλιο, ιγ΄έκδοση, σελ.51-53, Αθήνα 1999.

(4)             Μαργαρίτης Γ. «Ο Οθωμανικός χώρος και η συγκρότηση του νέου Ελληνισμού» στο Ελληνική Ιστορία Γ΄- Νεότερη & Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, σελ.45-46, Ε,Α,Π,, Πάτρα 1999

(5)             Βακαλόπουλος Α. Συλλογικό έργο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, ,τ.ΙΑ,. σελ.84 Αθήνα 1975 

(6)             Μαργαρίτης Γ. «Η Ευρώπη των επαναστάσεων» στο Ελληνική Ιστορία Γ΄- Νεότερη & Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, σελ.31, Ε,Α,Π,, Πάτρα 1999

(7)             Μαργαρίτης Γ. «Ο Οθωμανικός χώρος και η συγκρότηση του νέου Ελληνισμού» στο Ελληνική Ιστορία Γ΄- Νεότερη & Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, σελ.54, Ε,Α,Π,, Πάτρα 1999

(8)             Βλάμη Δ., «Το ελληνικό εμπόριο και οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι», Ελευθεροτυπία, Ιστορικά τεύχος 6/2/2003, σελ.10, Αθήνα.

(9)             Μαργαρίτης Γ. «Ο Οθωμανικός χώρος και η συγκρότηση του νέου Ελληνισμού» στο Ελληνική Ιστορία Γ΄- Νεότερη & Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, σελ.54, Ε,Α,Π,, Πάτρα 1999

(10)           Μαργαρίτης Γ. «Ο Οθωμανικός χώρος και η συγκρότηση του νέου Ελληνισμού» στο Ελληνική Ιστορία Γ΄- Νεότερη & Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, σελ.49-50, Ε,Α,Π,, Πάτρα 1999

 (11)          Κολοβός Η., «Μη μουσουλμάνοι και Οθωμανική κοινωνία», Ελευθεροτυπία, Ιστορικά τεύχος 285, σελ.41, Αθήνα, 2005.

 

     (12)      Κονόρτας Π.,»Οθωμανικές θεωρήσεις για το Οικουμενικό Πατρι-αρχείο», εκδ.Αλεξάνδρεια, σελ.143-145, Αθήνα 1998

     (13)      Μαργαρίτης Γ. «Ο Οθωμανικός χώρος και η συγκρότηση του νέου Ελληνισμού» στο Ελληνική Ιστορία Γ΄- Νεότερη & Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, σελ.51-54, Ε,Α,Π,, Πάτρα 1999.

    (14)       Σβορώνος Ν. Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας,  Αθήνα,  Θεμέλιο, ιγ΄έκδοση, σελ.53-55, Αθήνα 1999.

    (15)       Ρήγας Φεραίος – Βελεστινλής (1757-1798) Επηρεασμένος από την Γαλλική Επανάσταση, με το συγγραφικό του έργο (Μεγάλη Χάρτα, Θούριος, Νέα Πολιτική Διοίκησις) συνδέει την απελευθέρωση του έθνους με την ανάπτυξη της παιδείας.

   (16)        Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833). Στήριξε την ιδέα διεκδίκησης εθνικού κράτους ερχόμενος σε αντιπαράθεση με το Πατριαρχείο απαντώντας στην συντηρητική Πατρική Διδασκαλία με την Αδελφική Διδασκαλία προς τους Γραικούς. Εξέδωσε Ιπποκράτη και αρχαίους συγγραφείς. Οι πολιτικές του διακηρύξεις Σάλπισμα Πολεμιστήριον (1801) και Τι πρέπει να κάμωσιν οι Γραικοί  (1805) δείχνει πως πιστεύει ότι η γέννηση του νέου ελεύθερου γένους των Γραικών εκτός από υπόθεση παιδείας και εθνικής συνείδησης είναι και υπόθεση πολιτικής βούλησης.

    (17)       Κιτρομηλίδης Πασχάλης, Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Μ.Ι.Ε.Τ., σελ.505-6, Αθήνα 1996.

   (18)        Ιώσηπος Μοισιόδακας (1730-1800) δάσκαλος, υποστηρικτής της προφορικής γλώσσας για παιδευτικούς λόγους. (βλ. Μάριο Βίττι, Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας, Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα, 1978, σελ.131)

   (19)        Σβορώνος Ν. Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας,  Αθήνα,  Θεμέλιο, ιγ΄έκδοση, σελ.56-57, Αθήνα 1999.

  (20)        Μαργαρίτης Γ. «Ο Οθωμανικός χώρος και η συγκρότηση του νέου Ελληνισμού» στο Ελληνική Ιστορία Γ΄- Νεότερη & Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, σελ.55-56, Ε,Α,Π,, Πάτρα 1999.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Μαργαρίτης Γ. «Ο Οθωμανικός χώρος και η συγκρότηση του νέου Ελληνισμού» στο Ελληνική Ιστορία Γ΄- Νεότερη & Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, Ε.Α.Π., Πάτρα 1999
2. Σβορώνος Ν. Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας,  Αθήνα,  Θεμέλιο, ιγ΄έκδοση, Αθήνα 1999.
3. Βακαλόπουλος Α. Συλλογικό έργο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, ,τ.ΙΑ,. σελ.84 Αθήνα 1975 
4. Μαργαρίτης Γ. «Η Ευρώπη των επαναστάσεων» στο Ελληνική Ιστορία Γ΄- Νεότερη & Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, Ε.Α.Π., Πάτρα 1999
5. Βλάμη Δ., «Το ελληνικό εμπόριο και οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι», Ελευθεροτυπία, Ιστορικά τεύχος 6/2/2003, Αθήνα.
6. Κολοβός Η., «Μη μουσουλμάνοι και Οθωμανική κοινωνία», Ελευθεροτυπία, Ιστορικά τεύχος 285, Αθήνα 2005.
7. Κονόρτας Π., «Οθωμανικές θεωρήσεις για το Οικουμενικό Πατρι-αρχείο», εκδ.Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1998
8. Κιτρομηλίδης Πασχάλης, «Νεοελληνικός Διαφωτισμός», Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1996.
9. Μάριο Βίττι, «Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας», Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα, 1978.

 

Η Τουρκία «χτίζει» θαλάσσια σύνορα με την… Αίγυπτο

H Τουρκία είναι έτοιμη να δημιουργήσει μια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) στη Μεσόγειο, όπως έκανε και στη Μαύρη Θάλασσα, αγνοώντας τη Διεθνή Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, προσπαθώντας να επιφέρει ένα προηγούμενο και να αποκόψει την Ελλάδα από την Κύπρο.

Τα τελευταία δύο χρόνια οι Τούρκοι προσπαθούν να δημοσιεύουν, όποτε τους δοθεί η ευκαιρία, έναν εντελώς απαράδεκτο χάρτη χωρίς να λαμβάνουν υπόψη το Δίκαιο της Θάλασσας.

Οπως φαίνεται από τον χάρτη αυτό, εμφανίζουν την Κύπρο να αποτελείται από δύο κράτη, με την αποκαλούμενη «Νότιο» Κύπρο να έχει μια περιορισμένη ΑΟΖ. Επιπλέον αρνούνται να δώσουν δικαιώματα ΑΟΖ στην Κρήτη και στα Δωδεκάνησα, πετυχαίνοντας έτσι να… αποκτήσουν θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο!

Η τραγωδία έγκειται στο γεγονός ότι έχουν προσεγγίσει τους Αιγυπτίους, που φαίνεται ότι αποδέχονται μια τέτοια οριοθέτηση, που δεν δίνει δικαιώματα ΑΟΖ στα ελληνικά νησιά Καστελόριζο και Στρογγύλη, κι έτσι εμφανιζουν την ΑΟΖ της Αιγύπτου να συνορεύει με την ΑΟΖ της Τουρκίας. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι «καταργούνται» τα θαλάσσια σύνορα ανάμεσα στην Ελλάδα και την Κύπρο.

Ο χάρτης που δείχνει τι ισχύει σήμερα, παρουσιάζει ξεκάθαρα την οριοθέτηση της ΑΟΖ της Ελλάδας με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας. Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς το μεγάλο πρόβλημα της Τουρκίας και τον λόγο που δεν επιθυμεί καμία διαπραγμάτευση με την Ελλάδα σχετικά με την οριοθέτηση της ΑΟΖ στο Αιγαίο.

Από τον ίδιο χάρτη διαπιστώνουμε επίσης τη μεγάλη ζημιά που κάνει το Καστελόριζο στην Τουρκία, αγκάθι πραγματικό για τα πονηρά της σχέδια στη Μεσόγειο.

Τέλος, ο χάρτης δείχνει την ΑΟΖ της Κύπρου και της Αιγύπτου, όπου ξεκάθαρα φαίνεται ότι η Τουρκία δεν έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο.

Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έκανε ένα τραγικό λάθος όταν αποφάσισε να αρχίσει συνομιλίες με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών των δύο κρατών. Το τραγικό λάθος έγκειται στο γεγονός ότι η Ελλάδα άρχισε τις συνομιλίες της με την Αίγυπτο, χωρίς να πάρει κάποια ρητή και σαφή διαβεβαίωση από αυτήν ότι θα δοθούν πλήρη δικαιώματα στο Καστελόριζο.

Τώρα που οι συνομιλίες έχουν προχωρήσει φαίνεται ότι οι Αιγύπτιοι δεν θέλουν να δώσουν πλήρη δικαιώματα στο Καστελόριζο και αυτό δημιουργεί ένα τεράστιο πρόβλημα στην ελληνική πλευρά.

Συνομιλίες
Τα πράγματα βέβαια έγιναν χειρότερα όταν οι Αιγύπτιοι ενημέρωσαν την ελληνική πλευρά ότι θα αρχίσουν συνομιλίες για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με τη Τουρκία τη στιγμή που η Αίγυπτος δεν διαθέτει θαλάσσια σύνορα με τη γείτονα χώρα! Η Αίγυπτος θα μπορούσε να διαθέτει θαλάσσια σύνορα με τη Τουρκία μόνο αν δεν αναγνωρισθούν τα δικαιώματα του Καστελόριζου. Ο νοών νοείτω!

Η Αίγυπτος ενημέρωσε την ελληνική πλευρά ότι θα είχε συνομιλίες μαζί της στο Κάιρο, στις 20 Ιουνίου του 2009, και αμέσως μετά, στις 22 Ιουνίου 2009, με την τουρκική πλευρά!

Η Ελλάδα αντί να προβεί σε έντονη διαμαρτυρία γι’ αυτή την αιγυπτιακή θέση, που παραβιάζει ξεκάθαρα το Δίκαιο της Θάλασσας, πήγε στη συνάντηση στις 20 Ιουνίου γνωρίζοντας ότι δυο μέρες αργότερα Αιγύπτιοι και Τούρκοι θα κάθονταν στο ίδιο τραπέζι.

ΤΟΥΡΚΙΑ – ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ ΜΕ ΙΔΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
Με ξένα νησιά κοντά στις ακτές τους

Για να καταλάβουμε το πρόβλημα της Τουρκίας πρέπει να κάνουμε μια ιστορική αναδρομή στην ιστορία του Δίκαιου της Θάλασσας. Η Τουρκία και η Βενεζουέλα είναι δύο κράτη που δεν υπέγραψαν τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1982 και αρνούνται μέχρι σήμερα να προσχωρήσουν σ’ αυτήν. Το πρόβλημά τους είναι παρόμοιο γιατί και τα δύο κράτη έχουν μπροστά στις ακτές τους νησιά που δεν τους ανήκουν. Η ύπαρξη αυτών των νησιών απέναντι από τις ακτές της Βενεζουέλα, της δίνει μια πολύ περιορισμένη ΑΟΖ. Αυτό ακριβώς είναι και το πρόβλημα της Τουρκίας γατί έχει μια πολύ περιορισμένη ΑΟΖ στο Αιγαίο, μια και απέναντι από τις ακτές της υπάρχουν ελληνικά νησιά που διαθέτουν δική τους ΑΟΖ, όπως ορίζει το άρθρο 121 της Συνθήκης του Δίκαιου της Θάλασσας.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ
Αμεση οριοθέτηση ζώνης μεταξύ Ελλάδας – Κύπρου

Η σημερινή κυβέρνηση φαίνεται να μην έχει ασχοληθεί καθόλου με το θέμα και δεν έχει αναλάβει καμία πρωτοβουλία ζητώντας δύο απλά πράγματα από του Αιγυπτίους.

Πρώτον, να μη κάνουν κάποια συμφωνία με την Τουρκία και δεύτερον, να κάνουν οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ελλάδα με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας, που και αυτοί έχουν υπογράψει.

Πριν από μερικά χρόνια η κυπριακή πλευρά προσέγγισε την ελληνική κυβέρνηση και της ζήτησε να προχωρήσουν στην οριοθέτηση της ΑΟΖ των δύο κρατών, αλλά δυστυχώς η Ελλάδα δεν άδραξε μια τόσο μεγάλη ευκαιρία που θα δημιουργούσε κι ένα προηγούμενο για το Καστελόριζο, αλλά και θα δημιουργούσε μόνιμα θαλάσσια σύνορα με την Κύπρο!

Η άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης να οριοθετήσει τη δική της ΑΟΖ με αυτή της Κύπρου δεν αποτελεί μόνο πράξη δειλίας, αλλά και μεγάλης απερισκεψίας.

Εύχεται κανείς η νέα κυβέρνηση, του ΠΑΣΟΚ, να διορθώσει σύντομα αυτό το λάθος και ταυτόχρονα να ζητήσει την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) γι’ αυτή την οριοθέτηση δύο κρατών-μελών της.

Η ΕΕ πρέπει επιτέλους να προστατέψει τα συμφέροντά της στην περιοχή, γιατί μια οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα στην Αίγυπτο και την Τουρκία μειώνει το μέγεθος της ΑΟΖ της ΕΕ στη Μεσόγειο.

Εάν η κυβέρνηση Παπανδρέου δεν πραγματοποιήσει άμεσα οριοθέτηση της ΑΟΖ ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Κύπρο, ώστε να προκαταλάβει την παράνομη Τουρκική ΑΟΖ στη Μεσόγειο, τότε η Ελλάδα θα υποστεί μια μεγάλη ήττα.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ Κ. ΚΑΡΥΩΤΗΣ
O Θ. Κ. Καρυώτης είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στις ΗΠΑ και μέλος της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας
ΕΘΝΟΣ

ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΜΑΣ: Τουρκία, Ευρώπη και Ελλάδα

απο τον Δημήτρη Κωνσταντακόπουλο

Kράτος-ζουρλομανδύας στην Κύπρο

Ξανά στο επίκεντρο ευρωπαϊκής και διεθνούς πολιτικής, οι σχέσεις ΕΕ και Τουρκίας συνιστούν ταυτόχρονα μεγάλη ευκαιρία και μεγάλο κίνδυνο για Ελλάδα-Κύπρο, με αφορμή και την αξιολόγηση του Δεκεμβρίου, όταν λήγει η τριετής παράταση που είχε δοθεί στην ‘Αγκυρα για το άνοιγμα λιμανιών και αεροδρομίων σε κυπριακά σκάφη.

Μεγάλη ευκαιρία είτε για μια πραγματική λύση των σοβαρότατων προβλημάτων που Ελλάδα/Κύπρος έχουν με την γείτονα, είτε για σύμπηξη στρατηγικών συμμαχιών με την καρδιά της μητροπολιτικής Ευρώπης. Ισχυρές πολιτικές δυνάμεις στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αυστρία, επιδιώκουν να αναστείλουν, επιβραδύνουν ή και ματαιώσουν οριστικά την τουρκική ένταξη. Πολύ εχθρική είναι και η στάση της πλειοψηφίας των Ευρωπαίων πολιτών. Ο λόγος αυτός οδηγεί αυτές τις δυνάμεις στο να συμπαρασταθούν ενεργά, για πρώτη φορά, σε ελληνικά-κυπριακά αιτήματα, εάν και εφόσον διατυπωθούν τέτοια αιτήματα και συνδεθούν με την ενταξιακή πορεία (πόσο μάλλον που μπορούν να είναι αιτήματα αυτονόητα, από την άποψη διεθνούς δικαίου, ευρωπαϊκής τάξης και κοινής λογικής). Η ελληνική στάση τώρα μπορεί να καθορίσει αποφασιστικά τη διεθνή θέση της χώρας, αλλά και την πιθανότητα να δούμε μελλοντικά μια ευρωπαϊκή στρατηγική επέκταση στην Αν. Μεσόγειο. Που παραμένει, παρά την ένταξη Ελλάδας-Κύπρου στην ΕΕ, υπό ασφυκτική αγγλοαμερικανική «στρατηγική επίβλεψη».

Αν η συγκυρία συνιστά μεγάλη ευκαιρία, συνιστά και τεράστιο κίνδυνο. Το αμερικανικό ενδιαφέρον για την τουρκική ένταξη είναι τεράστιο. Η Ουάσιγκτον θεωρεί την ένταξη της Τουρκίας προνομιακό εργαλείο για την εξάρτηση εις το διηνεκές της Ευρώπης από τις ΗΠΑ και την αποτροπή οποιασδήποτε δυνατότητας μελλοντικής προσέγγισής της με τη Ρωσία. ‘Οπως υπογραμμίζουν διπλωμάτες στην αμερικανική πρωτεύουσα, πρέπει να θεωρείται δεδομένη η άσκηση ισχυρότατων πιέσεων σε Λευκωσία-Αθήνα, για να «παραμερίσουν» από τον δρόμο της ‘Αγκυρας, «βγάζοντας» από αυτόν κυπριακό και ελληνοτουρκικά. Αποδεχόμενες θολές, επικίνδυνες ρυθμίσεις, παραχωρώντας κυριαρχία, συνομολογώντας τη διάλυση του κυπριακού κράτους σε ιδιόμορφο μόρφωμα, μέσω μιας παραλλαγής του διαβόητου σχεδίου Ανάν. «Καρδιά» της ελληνοτουρκικής στρατηγικής αντιπαράθεσης, το κυπριακό δεν συνιστά το μόνο, συνιστά όμως το δυσκολότερο εμπόδιο για την τουρκική ένταξη.

Γι’ αυτό άλλωστε έχουν κινητοποιήσει όποιον Ευρωπαίο πολιτικό κατάφεραν να βρουν υπέρ της τουρκικής ένταξης, «νεκρανασταίνοντας» και διάφορους «απόστρατους», όπως ο Γάλλος Μισέλ Ροκάρ, στα πλαίσια της Επιτροπής Αχτισάαρι. Θέλουν να δημιουργήσουν πολιτικό αντίβαρο στον Νικολά Σαρκοζί και την ‘Αγκελα Μέρκελ. Σε επίπεδο κυβερνήσεων, ο συσχετισμός δυνάμεων ευνοεί τον ατλαντικό άξονα, όπως όμως συνέβη και στη διάσπαση της ΕΕ για το Ιράκ, το 2003, σε «Παλαιά» (κάπως ανεξάρτητη) και «Νέα» (ατλαντική) Ευρώπη, οι Σαρκοζί και Μέρκελ φέρουν αφενός το ιστορικό βάρος των δύο χωρών που ίδρυσαν την ‘Ενωση, αφετέρου εκφράζουν τη βούληση των ευρωπαϊκών λαών.

Ο Αχτισάαρι είναι «άνθρωπος ειδικών αποστολών». ‘Οταν το Συμβούλιο Ασφαλείας τον έστειλε να διερευνήσει την σφαγή των Παλαιστινίων στη Τζενίν, αυτός πήρε την εντολή, δεν πήγε όμως ποτέ να κάνει την έρευνα! ‘Ηταν επίσης ο άνθρωπος που μετέφερε στον Μιλόσεβιτς το τελεσίγραφο ότι θα του διαλύσουν τη χώρα από αέρος αν δεν συμφωνήσει στο Κόσοβο. Τώρα τριγυρνάει τον κόσμο, σε στενή συνεργασία με τον ανθέλληνα Σουηδό Υπουργό Εξωτερικών Καρλ Μπιλντ, εξηγώντας γιατί θα ζημιωθεί η Ευρώπη, αν δεν εντάξει την Τουρκία στους κόλπους της και πόσο χαρούμενος θα είναι αν μια μέρα προεδρεύει της ΕΕ ο κ. Γκιουλ. Ενθαρρύνοντας την τουρκική ηγεσία να κάνει όλο και πιο αμετροεπείς δηλώσεις, όπως η τελευταία του Αχμέτ Νταβούτογλου, σύμφωνα με τον οποίο «η ΕΕ έχει μέλλον μόνον καθιστάμενη δύναμη παγκόσμιου διαμετρήματος», κάτι που θα πετύχει μόνο εντάσσοντας την Τουρκία. ‘Η του Ταγίπ Ερντογάν που, όχι μόνο δεν σκέφτεται να κάνει οποιαδήποτε «παραχώρηση» στο κυπριακό, αλλά και επαίρεται δηλώνοντας:

«Καταφέραμε να αλλάξουμε τις ισορροπίες (στην Κύπρο), χωρίς να αποσύρουμε ούτε έναν Τούρκο στρατιώτη. Μας ζητούσαν να αποσυρθούν τα τουρκικά στρατεύματα, αλλά εμείς δεν αποσύραμε ούτε έναν».

Ο Νταβοιύτογλου είναι σαφέστερος, δηλώνοντας: «Θα συνεχίσουμε να πιέζουμε την Ελλάδα για να λυθεί το κυπριακό». Και ο Νταβούτογλου, και ο σημερινός Πρόεδρος Γκιουλ (με παλαιότερη δήλωσή του στον «Κ.τ.Ε.») θεωρούν ότι το κυπριακό είναι θέμα των «μητέρων-πατρίδων», που πρέπει να πιέσουν αποτελεσματικά τα «παιδιά» τους και αποβλέπουν σε πίεση Αθήνας στους Ελληνοκύπριους. Και επειδή, εκτός της Κύπρου, υπάρχει και το Αιγαίο, η Τουρκία δεν περίμενε ούτε 48 ώρες από τις εκλογές προτού παρενοχλήσει ένα σουηδικό αεροσκάφος της Frontex, που πετούσε πάνω από ελληνικό νησί.

Με δεδομένη την εμπειρία της τελευταίας δεκαετίας, δηλαδή την αξιοσημείωτη σκλήρυνση της τουρκικής στάσης απέναντι σε Ελλάδα/Κύπρο, μετά την άρση του ελληνικού βέτο στην ένταξη, υψηλά ιστάμενα στελέχη του ελληνικού ΥΠΕΞ εκτιμούν (σχετικές εισηγήσεις είχαν γίνει και προς τον κ.Καραμανλή) ότι επιβάλλεται μια στρατηγική επανεξέταση και αναθεώρηση της ελληνικής στρατηγικής υποστήριξης της τουρκικής ένταξης. Μια τέτοια άποψη παραμένει όμως εξαιρετικά μειοψηφική στην ελληνική ελίτ (μόνον Σημίτης, Αλαβάνος και Βερέμης την υποστήριξαν δημόσια). Οπωσδήποτε δεν είναι η άποψη του νέου Πρωθυπουργού. Ο οποίος θα κληθεί επομένως να καθορίσει νέο, «επικαιροποιημένο», οδικό χάρτη «υποχρεώσεων» για την Τουρκία.

‘Εως τώρα, η Ελλάδα ζητούσε την παραπομπή της διαφοράς για την υφαλοκρηπίδα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η θέση αυτή δεν είναι «πλήρης», γιατί μια τέτοια «παραπομπή», «συμπαρασύρει» αναπόφευκτα και το εύρος των χωρικών υδάτων και το ζήτημα των εδαφικών διεκδικήσεων της Τουρκίας στο Αρχιπέλαγος. Με δεδομένη την κατηγορηματική δήλωση του νέου Πρωθυπουργού ότι δεν τίθεται ζήτημα μεταβολής του στάτους κβο στο Αιγαίο και παραχωρήσεων κυριαρχικών δικαιωμάτων, δεν νοείται παραπομπή στη Χάγη χωρίς προηγούμενη άρση των τουρκικών διεκδικήσεων (μόνο άλλωστε έτσι έχει νόημα, όπως και με άρση του casus belli και του μέσου του, των αποβατικών δυνάμεων απέναντι από τα ελληνικά νησιά). Μέχρι τώρα, η ‘Αγκυρα όχι μόνο δεν φαίνεται διατεθειμένη να πράξει κάτι τέτοιο, αλλά και προσθέτει συστηματικά νέες διεκδικήσεις, που τις υποστηρίζει μάλιστα εμπράκτως με τη δράση της αεροπορίας και του ναυτικιού της.

Ακόμα πιο μπερδεμένα είναι τα πράγματα στην Κύπρο, όπου συνεχίζονται μεν οι διαπραγματεύσεις Χριστόφια-Ταλάτ, σε περιβάλλον όμως μεγάλης σύγχυσης για το τι επιδιώκει η ελληνική πλευρά και αν οι επιδιώξεις της είναι συμβατές με τις παγκοσμίως καθιερωμένες αρχές κρατικής συγκρότησης. Πολλοί διερωτώνται αν από αυτές τις συνομιλίες θα προκύψει κάπως «φυσιολογικό» κράτος ή ένας «ζουρλομανδύας», συνταγή για να «ξανανοίξει» σύντομα με αιματηρή μορφή το κυπριακό, όπως συνέβη στο παρελθόν με τις συνθήκες του 1960. Υποχρεωτικές εκ περιτροπής προεδρίες (πότε ‘Ελληνας, πότε Τούρκος), στάθμιση ψήφων ανάλογα με την εθνικότητα των κατοίκων (πρωτοφανής παγκοσμίως ρύθμιση), εναλασσόμενες πλειοψηφίες στα όργανα διαιτησίας, ξένοι δικαστές που παρεμβαίνουν στις εσωτερικές διαδικασίες του κράτους, κατάργηση του δικαιώματος αυτοάμυνας και του μέσου του (στρατός), είναι μερικές από τις συζητούμενες ρυθμίσεις, που μοιάζουν να περιγράφουν «δύο κράτη σε συσκευασία ενός». Σε αντίθεση με το 2004, όλα τα κόμματα της Ελλάδας έχουν προτιμήσει να μην τοποθετηθούν επί της ουσίας της συζητούμενης ρύθμισης. Αν όμως η Κύπρος μετατραπεί σε γιγαντιαία ‘Ιμβρο ή Τένεδο, θα απειληθεί ζωτικά και η εθνική ασφάλεια, κυριαρχία και ακεραιότητα της μητροπολιτικής Ελλάδας. Δύσκολη και επείγουσα δουλειά περιμένει τον κ. Παπανδρέου, όχι μόνο στην εσωτερική, αλλά, ακόμα περισσότερο, στην εξωτερική πολιτική τις βδομάδες και τους μήνες που ακολουθούν.

«Κόσμος του Επενδυτή», 10-12-2009